مراحل ترخیص کالا از گمرک

آخرین بروزرسانی در: 1403/08/09

مراحل ترخیص کالا از گمرک، یا به‌طور دقیق‌تر فرآیند چگونگی انجام ترخیص واردات و صادرات از گمرک جمهوری اسلامی ایران، شامل مسائل تخصصی و پیچیدگی‌های خاص خود است. به‌طور کلی، ترخیص گمرکی در هر کشوری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما در کشورهایی مانند ایران که دولت نقش فعالی در اقتصاد ایفا می‌کند، این پیچیدگی‌ها بیشتر است.

بسیاری از بازرگانان به دلیل ناآگاهی از پروسه ترخیص کالا (Customs Clearance)، از انجام آن واهمه دارند. با این حال، این فرآیند به‌اندازه‌ای که به نظر می‌رسد ترسناک نیست. با مطالعه این مقاله، تمامی ابهامات شما برطرف خواهد شد. هدف ما از نگارش این مقاله، ارائه توضیحاتی جامع درباره آموزش تجارت و همچنین نحوه اجرای مراحل ترخیص کالا در ایران است.

در این مقاله، گام‌به‌گام به آموزش مراحل ترخیص وارداتی و صادراتی پرداخته‌ایم. برای کسانی که به‌دنبال شروع صادرات یا شروع واردات هستند، این راهنما می‌تواند نقطه شروع مناسبی باشد و به شما کمک کند تا با فرآیندهای قانونی و اداری آشنا شوید.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

• آموزش گام به گام مراحل ترخیص وارداتی کالا
• آموزش گام به گام مراحل ترخیص صادراتی کالا
• اسناد و مدارک لازم جهت ترخیص کالا
• هزینه ترخیص کالا چقدر است؟
• ترخیص کالا از گمرک چقدر طول میکشد؟

ترخیص کالا چیست؟

ترخیص کالا به معنای خروج کالا از محل اماکن گمرکی میباشد. این فرآیند طی سه مرحله اصلی زیر انجام میشود:

1. اظهار کالا به گمرک
2. طی کردن تشریفات گمرکی
3. آزاد سازی کالا جهت واردات یا صادرات کالا (خروج از اماکن گمرکی)

در کل فرآیند ترخیص کالا از گمرگ یکی از حلقه های مهم در آموزش تجارت بین الملل است. و ما نیز در این مطلب به شکلی جامع و کامل به آن پرداخته ایم. اما لازم است ابتدا به تذکر زیر دقت کنید.

یک تذکر مهم در مورد مراحل ترخیص کالا از گمرک

ترخیص کالا از گمرک یک مبحث تخصصی است. ما نیز در این مطلب از اصطلاحات تخصصی زیادی در حوزه امور گمرکی استفاده میکنیم. چنانچه با مفاهیم این اصطلاحات تخصصی گمرکی آشنایی ندارید، اکیدا پیشنهاد میکنیم مقاله دیگر ما با عنوان اصطلاحات گمرکی را نیز بخوانید.

چه کسانی میتوانند ترخیص یک محموله گمرکی را انجام دهند؟

1. صاحب کالا به عنوان شخص حقیقی دارای کارت بازرگانی به نام خودش
2. صاحب کالا به عنوان شخص حقوقی که نماینده قانونی جهت ترخیص کالای خود معرفی میکند. صاحبان کالا (اشخاص حقوقی) می‌توانند کارمندان تمام وقت خود را (مانند مدیر فروش، مدیر بازرگانی و …) که دارای وکالت نامه رسمی می‌باشند، جهت ترخیص کالای خود به گمرک معرفی نمایند.
3. حق العملکار گمرک (کارگزار گمرکی) یا همان ترخیص کار که میتواند شخص حقیقی یا شخص حقوقی (شرکت ترخیص) باشد. ترخیص کار به نمایندگی از صاحب کالا، ترخیص گمرکی را انجام میدهد.

آشنایی با شرکت های ترخیص کالا از گمرک

جهت آشنایی با نحوه فعالیت شرکت های ترخیص کالا از گمرک، نحوه انتخاب یک شرکت معتبر ترخیص کالا و همچنین دانلود لیست شرکت های ترخیص کالا کلیک کنید: شرکت ترخیص کالا

بیشتر بخوانید: شرکت های مدیریت صادرات و معرفی 28 شرکت برتر + لیست شرکت های حمل و نقل بین المللی (1390 شرکت برتر)

مجوزهای قانونی جهت ترخیص کالا

شما جهت ترخیص محموله وارداتی یا صادراتی خود نیاز به مجوزهای قانونی از سازمانهای متولی مربوطه دارید. بسته به نوع کالا، این مجوزها متفاوت هستند. بطور کلی بیش از 30 سازمان و نهاد مجوز دهنده وجود دارند که برخی از آنها عبارتند از:

• مجوز اداره استاندارد: برای طیف وسیعی از کالاها دریافت مجوز استاندارد اجباری است. به جز مواردی مانند کالاهایی که از نظر تعدادی کمتر از 5 عدد باشند، زیر 1000 دلار ارزش داشته باشند یا کالای ورود موقت باشند.
• مجوز وزارت بهداشت: جهت طیف وسیعی از کالا ها مانند مواد غذایی، لوازم آرایشی بهداشتی و …
• مجوز وزارت ارشاد: جهت ورود ماشین آلات صنعت چاپ و …
• مجوز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان: جهت واردات اسباب بازی
• مجوز سازمان انرژی اتمی: جهت طیف وسیعی از کالاها مانند: دستگاههای لیزر پزشکی، دستگاههای رادیوگرافی، ایکس ری و …
• مجوز وزارت ارتباطات و مخابرات: جهت واردات موبایل، تبلت و …
• مجوز ستاد مبارزه با مواد مخدر: جهت برخی کالاهای پزشکی با مصارف خاص
• مجوز قرنطینه: شامل قرنطینه گیاهی و حیوانی
• مجوز وزارت راه: جهت کالاهایی که با ناوگان غیر ایرانی حمل شوند

مراحل ترخیص کالا از گمرک برای واردات

همانطور که گفتیم فرآیند ترخیص گمرکی کالا ممکن است مربوط به واردات یا صادرات کالا باشد. در کل ترخیص وارداتی بسیار پیچیده تر از ترخیص صادراتی است. چرا که ترخیص صادراتی دقیقا در راستای اهداف دولت قرار میگیرد و برای کشور ارز آوری دارد. در مقابل ترخیص وارداتی باعث نشت ارزی از چرخه اقتصادی کشور شده و دولت بر روی آن نظارت و سخت گیری شدیدی اعمال میکند.

بنابراین ترخیص وارداتی در مقایسه با ترخیص صادراتی معمولا بسیار دشوار و زمانبر میشود. چنانچه به دنبال ترخیص گمرکی جهت واردات کالای خود هستید، باید با مراحل واردات کالا نیز آشنا باشید. اگر مراحل 25 گانه واردات کالا را نمیشناسید، پیشنهاد میکنیم مقاله مراحل گام به گام واردات کالا را بخوانید.

فرآیند ترخیص گمرکی جهت واردات کالا به شرح زیر است:

مرحله اول: ثبت اظهار گمرکی (دور اظهاری کالا) از طریق سامانه EPL

با توجه به اینکه امکان پرینت پیش نویس جهت اظهار گمرکی در سامانه EPL فراهم است، پیشنهاد میکنیم ابتدا پیش نویس دستی اظهار گمرکی خود را تنظیم کرده و سپس اطلاعات را وارد سیستم نمایید. دور اظهاری کالا میتواند مستقیما توسط مالک محموله یا نماینده قانونی او (ترخیص کار یا کارمندان شرکت) انجام شود. همچنین اکیدا پیشنهاد میکنیم از هرگونه اشتباه سهوی یا عمدی در تکمیل اظهارنامه گمرکی جلوگیری کنید. چرا که ارائه اطلاعات نادرست به گمرکات کشور تبعات سنگین و عواقب پر هزینه ای خواهد داشت.

نهایتا چنانچه تمام قسمتهای اظهارنامه را به درستی پر کرده باشید و هیچ اشکالی در تکمیل اطلاعات ورودی وجود نداشته باشد، سامانه به شما یک شماره سریال ارائه میکند. بهتر است از این صفحه تاییدیه پایانی پرینت یا اسکرین شات گرفته و نزد خود نگه دارید.

چنانچه با مفاهیم اظهارنامه گمرکی، دور اطهاری گمرک و کار با سامانه های EPL و NTSW آشنا نیستید، پیشنهاد میکنیم مقاله راهنمای سامانه EPL و NTSW را بخوانید.

اسناد لازم جهت اظهار کالا برای واردات قطعی (اسناد لازم جهت ترخیص کالا)

اسناد ذیل باید توسط مالک محموله و یا نماینده قانونی او تهیه شوند:

• اظهارنامه واردات قطعی (ثبت اظهارنامه در سامانه EPL)
• کارت بازرگانی معتبر (در مرتبه اول اصل کارت جهت انجام کدینگ در سیستم مورد نیاز است)
• قبض انبار گمرک
• بارنامه
• ترخیصیه
• گواهی مبدأ
• گواهی بازرسی (جهت کالاهای دارای استاندارد اجباری)
• فاکتور یا سیاهه خرید
•  اعلامیه تأمین ارز دارای کد ساتا
• پروفرما (این عبارت به معنای پیش فاکتور است. جهت آشنایی کامل با مفهوم پروفرما، مقاله پروفرما چیست را بخوانید)
• مجوز ثبت سفارش در سامانه NTSW
• پکینگ لیست
• بیمه نامه باربری
• پروانه بهره‌برداری شرکت های تولیدی (صادره از وزارت صمت و شامل امتیازات و تسهیلاتی برای تولید کننده)
• کاتالوگ و بروشور (در صورت نیاز)
•  مجوزهای قانونی جهت ترخیص کالا (بالاتر در همین مقاله توضیح دادیم)
• وکالتنامه رسمی و یا کارت حق العمل‌کاری (اگر شخص دیگری به جز مالک محموله فرآیند ترخیص گمرکی را عهده دار شده است)
• پروانه صادراتی (در صورتی که واردات در مقابل صادرات یا همان تهاتر ارزی انجام میشود)

مرحله سوم: کنترل فیزیکی، ارزیابی کالا و محاسبه حقوق ورودی

در این مرحله به ترتیب:

1. ابتدا اگر محموله در دو مسیر قرمز و یا زرد قرار بگیرد نیاز به کنترل فیزیکی دارد. بنابراین یا بسته کالا باز شده و توسط ارزیاب گمرک بررسی و بعدا به کارشناس فنی و رئیس سرویس گمرک ارجاع میشود. یا فقط نیاز به بررسی اسناد توسط رئیس سرویس گمرک مربوطه دارد.
2. سپس ارزش اظهاری، ارزش استنباطی و سوابق گمرکی در بخش دایره ارزش، مورد بررسی قرار می گیرد.
3. نهایتا محاسبه حقوق ورودی Import Duty برای محموله انجام میشود.

مرحله چهارم: اخذ مجوز از سازمانهای متولی

چهارمین مرحله در پروسه ترخیص وارداتی کالا اخذ مجوز های قانونی لازم است. دقت کنید که تعدادی از این مجوزها در مرحله ثبت سفارش واردات و در سامانه NTSW فعال میشوند. بنابراین قبل از رسیدن پرونده به سامانه EPL و طی کردن مراحل ترخیص کالا باید برای آن دسته از مجوزها اقدام شود. اما تعدادی از مجوزها نیز در سامانه EPL فعال شده و در این مرحله باید برای اخذ آنها اقدام شود. این مجوزها که بالاتر تعدادی از آنها را توضیح دادیم، بسته به نوع محموله متفاوت است.

مرحله پنجم: بررسی تعرفه و تطبیق کالا توسط رئیس سرویس

در این مرحله ایتدا بررسی تعرفه و تطبیق کالا با اسناد محموله توسط کارشناس سرویس انجام میشود. و سپس تایید نهایی پرونده در صورتی که مشکلی نداشته باشد، توسط رئیس سرویس صورت میگیرد.

مرحله ششم: تسویه حساب با صندوق و دریافت سند ترخیص کالا

در این مرحله به ترتیب:

1. مبلغ قابل پرداخت از سوی گمرک در سامانه اعلام میشود
2. واریز حقوق ورودی کالا توسط صاحب کالا انجام میشود
3. سند ترخیص محموله از جانب گمرک (تاییدیه نهایی در سامانه) صادر میشود.

مرحله هفتم: تسویه حساب با انبار و صدور اجازه بارگیری

در این مرحله مجوز بارگیری توسط گمرک صادر شده است. حالا صاحب محموله باید هزینه های انبارداری گمرک شامل تخلیه، بارگیری، مدت زمان نگهداری کالا و غیره را پرداخت کند.

مرحله هشتم: صدور اجازه خروج کالا از گمرک

در پایان فرآیند ترخیص وارداتی باید اجازه خروج کالا از گمرک صادر شود که به ترتیب زیر اتفاق می افتد

1. صاحب محموله بیجک انبار را از مسئول انبار گمرک دریافت میکند. (بیجک انبار به معنای تحویل کالا به صاحب آن و در حکم تسویه حساب قبض انبار است.)
2. اجازه ورود وسیله نقلیه جهت بارگیری صادر میشود.
3. کنترل نهایی محموله قبل از خروج انجام میشود.
4. اجازه خروج کالا از گمرک صادر میشود.

مراحل ترخیص کالا از گمرک برای صادرات

همانطور که اشاره کردیم مراحل ترخیص کالا در گمرک جهت صادرات بسیار ساده تر، سریعتر و جمع و جور تر از واردات است. در واقع اگر شما به پروسه ترخیص وارداتی گمرک مسلط باشید، درک فرآیند ترخیص صادراتی برایتان کاملا آسان است.

همانند ترخیص وارداتی در ترخیص صادراتی نیز، همچنان ملاک گمرک همان سوابق صادرکننده یا ترخیص‌ کار در گذشته است. در اینجا چهار مرحله ترخیص کالای صادراتی را با هم مرور میکنیم. ضمنا ما یک مقاله بسیار جامع و کامل هم با عنوان آموزش صادرات داریم که پیشنهاد میکنیم حتما بخوانید.

مرحله اول: معرفی کالا به گمرک

در ابتدا لازم است که کالای خود را به گمرک معرفی کنید. برای اینکار میتوانید از دو روش استفاده کنید:

روش اول: کالا را وارد گمرک کرده و آن را انبار کنید. در این حالت باید:

1. اجازه ورود کالا به گمرک را دریافت کنید.
2. توزین (وزن کشی) کالا را انجام داده و برگه مربوط به باسکول را دریافت کنید.
3. کالا را به انبار گمرک تحویل داده و قبض انبار را دریافت کنید.

روش دوم: در خارج از اماکن گمرکی (انبارهایی خارج از قلمرو گمرکی) کالا را به گمرک معرفی کنید. در این حالت باید:

1. مجوز ارزیابی در خارج از اماکن گمرکی دریافت کنید.
2. زمینه حضور کارشناس گمرک جهت بازدید و پلمپ محموله خود را فراهم کنید.
3. کالا را در انبار خارج از قلمرو گمرکی به حالت پلمپ تحویل داده و تاییدیه کارشناس گمرک و رسید انبار را دریافت کنید.

مرحله دوم: ارائه اظهارنامه و سایر اسناد

همانند مراحل ترخیص کالای وارداتی در اینجا نیز از طریق سامانه EPL دور اظهاری محموله را انجام داده و مدارک مربوطه را مشابه پروسه واردات در سامانه بارگذاری میکنید. نکته مهم این است که در فرآیند صادرات کالا ثبت سفارش در سامانه NTSW انجام نمیشود. بنابراین تاییدیه ثبت سفارش هم جزو مدارک نمیباشد.

مرحله سوم: ارزیابی محموله

در این مرحله ممکن است برخی ارزیابی‌ها و اقدامات نظارتی مانند الصاق پلمپ نهایی محموله انجام شود.

مرحله چهارم: تسویه حساب با صندوق و صدور سند ترخیص

در این مرحله بعد از پرداخت هزینه های گمرکی به صندوق و صدور سند ترخیص، کالای مورد نظر آماده اعزام به درب خروج گمرک و همچنین خروج از مرز خواهد شد.

هزینه ترخیص کالا از گمرک چقدر است؟

هزینه های ترخیص گمرکی بسته به نوع کالا و همچنین پروسه صادرات یا واردات متفاوت است. در پروسه واردات کالا مهمترین هزینه ها به شرح زیر است:

1. حقوق ورودی کالا شامل تعرفه گمرکی و سایر وجوهات (مانند عوارض گمرکی، تعرفه گمرکی و هزینه های گمرکی) که گمرک قانونا مامور وصول آنهاست. حقوق ورودی از کالایی به کالای دیگر متفاوت است.
2. هزینه های تسویه حساب با نماینده شرکت حمل شامل دموراژ، هزینه های جابجایی داخل پایانه و غیره
3. کارمزد ترخیص کالا که شرکتهای ترخیص (کارگزاران گمرکی) از شما دریافت میکنند. البته در صورتی که فرآیند ترخیص محموله خود را به آنها بسپارید.

هزینه های ترخیص صادراتی کالا از گمرک چقدر است؟

دقت کنید که در خصوص هزینه های فرآیند ترخیص کالا برای صادرات، معمولا اکثر کالاها حقوق صدوری ندارند. همچنین هزینه دموراژ نیز به کالا در مبدا یعنی ایران تعلق نمیگیرد.

یادگیری مراحل ترخیص کالا از گمرک و فراتر از آن

شما به عنوان یک فعال بخش بازرگانی، نه تنها مراحل ترخیص کالا از گمرک، بلکه کل حلقه های تجارت بین الملل را باید بیاموزید. در غیر اینصورت شانس موفقیت زیادی در تجارت خارجی ندارید. ما در زومین بازار بصورت تخصصی یک دوره جامع تحت عنوان دوره صادرات و واردات داریم که در آن تمام حلقه های بازرگانی را بصورت کاربردی به شما یاد میدهیم.

برای بررسی کیفیت محتوای دوره هم میتوانید صفحه نتایج دوره ها از زبان کاربران را مشاهده کنید.در پایان امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. لطفا نظرات و سوالات خود را در پایین همین صفحه و در قسمت دیدگاه ها بیان کنید.