صادرات به آذربایجان

آخرین بروزرسانی در: 1403/09/06

یکی از کشورهایی که با ایران دارای روابط تجاری است، جمهوری آذربایجان است. آذربایجان برای توسعه روابط تجاری خود در سال‌های اخیر پیوسته تلاش کرده و یک سری الزامات و قوانین را برای بهبود وضعیت واردات و صادرات و موانع بانکی اتخاذ کرده است. در این مطلب قصد داریم به بررسی قوانین واردات و صادرات به آذربایجان بپردازیم. شما با مطالعه این مقاله، درباره تمامی عوامل تاثیرگذار بر تجارت با آذربایجان و  همچنین راه‌های توسعه کسب و کارتان در این کشور دست خواهید یافت.

ضمنا ما سایر بازارهای مرتبط با آسیای میانه و اتحاد جماهیر شوروی سابق یا همان کشورهای مستقل مشترک‌المنافع Commonwealth of Independent States (CIS) را نیز در مقالات جداگانه با عناوین صادرات به روسیه، صادرات به ارمنستان، صادرات به تاجیکستان، صادرات به گرجستان، صادرات به ترکمنستان، صادرات به قزاقستان، صادرات به ازبکستان و صادرات به قرقیزستان بررسی کرده‌ایم. در صورت تمایل میتوانید مطالعه کنید.

آنچه در این مقاله می خوانید:

• موقعیت اقتصادی و جغرافیایی آذربایجان
• صادرات آذربایجان به سایر کشور ها
• آذربایجان به کدام کشور ها بیشترین صادرات را دارد؟
• کالا صادراتی آذربایجان به سایر کشورها
• چه کشور هایی بیشترین صادرات به آذربایجان را دارند؟
• 10 کشور برتر صادرکننده به آذربایجان
• مهمترین گروه های کالایی صادرات به آذربایجان
• میزان صادرات کالا ایرانی به آذربایجان چقدر است؟
• پتانسیل صادرات کالا ایرانی به آذربایجان
• مزایای صادرات به آذربایجان
• چالش‌های صادرات به آذربایجان
• روش های صادرات کالا به آذربایجان
• مدارک لازم برای واردات کالا به آذربایجان
• تعرفه‌ها و نرخ‌های عمومی گمرکی آذربایجان
• تحریم‌ها و کنترل صادرات به آذربایجان
• آیا دسته‌های خاصی از کالاها مشمول کنترل صادرات به آذربایجان هستند؟

موقعیت جغرافیایی آذربایجان

جمهوری آذربایجان در حاشیه جنوبی رشته کوه‌های قفقاز در ماوراء قفقاز قرار دارد و از جنوب با ایران، از غرب با ارمنستان، از شمال غربی با گرجستان، از شمال با روسیه و از شرق با دریای خزر همسایه است.

موقعیت جغرافیایی آذربایجان در تقاطع اروپا و آسیا به موفقیت سیاست تجاری این کشور کمک کرده است. یکی از اهداف اصلی این سیاست، گسترش و تقویت روابط تجاری خارجی آذربایجان است. منطقه قره باغ که در سال 2020 به کنترل آذربایجان بازگردانده شد نیز نشان دهنده یک پتانسیل اقتصادی برای این کشور است.

بر طبق مصوبه شماره 1032 مورخ 22 می 2020 مبنی بر ایجاد و ساماندهی فعالیت‌های منطقه آزاد اقتصادی Alat، ایجاد منطقه آزاد اقتصادی و تشکیل نهاد آن آزاد اعلام شد. این منطقه آزاد تجاری نقش پیشرو در زنجیره تامین اوراسیا ایفا خواهد کرد و به بندر تجارت دریایی بین‌المللی باکو اجازه می‌دهد تا پتانسیل کامل خود را به‌کار گیرد.

هدف این است که آذربایجان به قطبی تبدیل شود که هم به بازارهای اروپایی و هم به بازارهای آسیایی خدمت کند. منطقه Alat در راحت‌ترین موقعیت برای خطوط بین‌المللی جاده‌ای و راه آهن واقع شده است. به طور خاص انتظار می‌رود منطقه آزاد برای واردات و صادرات به آذربایجان تاثیراتی را در بر داشته باشد؛ از جمله:

• حجم معاملات را افزایش می‌دهد
• سرمایه‌گذاری در منطقه افزایش پیدا می‌کند
• اشتغال در منطقه تقویت خواهد شد و مشاغل جدید ایجاد خواهد شد
• ادغام اقتصاد ملی در اقتصاد جهانی تسریع خواهد شد
• فرصت‌ها برای تجربه تحصیلی و حرفه‌ای پرسنل واجد شرایط گسترش خواهد یافت
• مراکز فنی و تحقیقات علمی در امر تولید نقش خواهند داشت

وضعیت اقتصادی آذربایجان

دولت، استراتژی توسعه اقتصادی آذربایجان و استراتژی توسعه بلندمدت را تا سال 2025 منتشر کرده است. علاوه بر این در 2 فوریه 2021، رئیس جمهور کشور آذربایجان فرمانی را امضا کرد که در آن اولویت‌های ملی برای توسعه اجتماعی-اقتصادی آذربایجان را تا سال 2030 تصویب کرد. پنج اولویت ملی برای توسعه اجتماعی-اقتصادی که در دهه آینده اجرا می‌شود عبارتند از:

• اقتصاد رقابتی در حال رشد مداوم
• جامعه‌ای مبتنی بر عدالت اجتماعی پویا و فراگیر
• سرمایه انسانی رقابتی و فضایی برای نوآوری‌های مدرن
• بازگشت بزرگ به سرزمین‌های آزاد شده
• محیط زیست پاک و رشد سبز کشور

اولویت‌های ملی همچنین برای اجرای تعهدات ناشی از دستور کار 2030 سازمان ملل برای توسعه پایدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آذربایجان همچنین در حال مذاکره برای توافقنامه همکاری تجاری با بلاروس است.

صادرات آذربایجان به سایر کشور ها

بر اساس آماری که در سال 2020 منتشر شده است، صادرات آذربایجان به سایر کشورها برابر 13,740,568,000 دلار یعنی بالغ بر 13 میلیارد دلار بوده که نقشه این بازارهای صادراتی را در شکل بالا می توانید مشاهده کنید.

آذربایجان به کدام کشور ها بیشترین صادرات را دارد؟

کشورهایی که در سال 2020 بیشترین واردات از آذربایجان را داشته اند عبارتند از:

1. ایتالیا (30.4 %)
2. ترکیه (18.9%)
3. روسیه (5.2 %)
4. یونان (3.8 %)
5. کرواسی (3.4 %)
6. گرجستان (3.4 %)
7. هند (3.3 %)
8. اسرائیل (3.2 %)
9. چین (3.1 %)
10. اکراین (2.6 %)

مهمترین اقلام صادراتی آذربایجان به سایر کشورها

بیشترین کالاهایی که آذربایجان به دیگر کشور ها در سال 2020 صادر کرده عبارتند از:

1. سوخت های معدنی، روغن های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ مواد قیری؛ معدنی . . .
2. ماشین آلات، لوازم مکانیکی، راکتورهای هسته ای، بویلرها؛ بخش هایی از آن
3. ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات آنها؛ ضبط کننده و تولید کننده صدا، تلویزیون. . .
4. وسایل نقلیه غیر از راه آهن یا تراموا و قطعات و لوازم جانبی آنها
5. محصولات دارویی
6. مروارید طبیعی یا پرورشی، سنگ های قیمتی یا نیمه قیمتی، فلزات گرانبها، فلزات روکش شده. . .
7. پلاستیک و مصنوعات از آن
8. تنباکو و جایگزین های تنباکوی تولیدی
9. آهن و فولاد
10. نوری، عکاسی، فیلمبرداری، اندازه گیری، بررسی، دقیق، پزشکی یا جراحی. . .

چه کشور هایی بیشترین صادرات به آذربایجان را دارند؟

آذربایجان در سال 2020 به میزان 10,729,787,000 دلار یعنی بالغ بر 10 میلیارد دلار واردات از جهان داشته است. نقشه واردات آذربایجان از سایر کشورها را در شکل بالا می توانید مشاهده کنید. واردات از چین، روسیه و ترکیه بیشترین سهم را داشته‌اند.

10 کشور برتر صادرکننده به آذربایجان

آمار عمده صادرات کالا به آذربایجان در سال 2020 توسط کشورهای دیگر به شرح زیر است:

1. روسیه (18.3 %)
2. ترکیه (14.6 %)
3. چین (13.2 %)
4. آمریکا (5.9 %)
5. آلمان (5.4 %)
6. فرانسه (4.2 %)
7. اکراین (3.9 %)
8. ایتالیا (3.7 %)
9. ایران (2.8 %)
10. انگلستان (2.8 %)

مهمترین گروه های کالایی صادرات به آذربایجان

مهمترین گروه های کالایی صادر شده به آذربایجان در سال 2020 عبارتند از:

1. ماشین آلات، لوازم مکانیکی، راکتورهای هسته ای، بویلرها؛ بخش هایی از آن
2. ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات آنها؛ ضبط کننده و تولید کننده صدا، تلویزیون. . .
3. وسایل نقلیه غیر از راه آهن یا تراموا و قطعات و لوازم جانبی آنها
4. مصنوعات از آهن یا فولاد
5. کالاهایی که در جای دیگر مشخص نشده اند
6. محصولات دارویی
7. آهن و فولاد
8. غلات
9. پلاستیک و مصنوعات از آن
10. سوخت های معدنی، روغن های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ مواد قیری؛ معدنی . . .

سهم ایران از صادرات به آذربایجان

اشتراکات مرز زمینی باعث شده تا ایران در بین 10 کشور صادرکننده به آذربایجان قرار گیرد. اما در قیاس با بسیاری از کشور های دور هست، منابع و تنوع محصولاتی مختلف این میزان از صادرات بسیار ناچیز و غیر قابل حساب است.  گردو، خرما، پسته، زعفران، صنایع دستی اندک محصولات قوی و مهمی است که می تواند با قدرت بیشتری در کشور مهمان عرضه شود.

شاید بازاریابی در کشور آذربایجان آنچنان با سماجت صورت نمی گیرد و یا اجناس ارسالی ظاهری آراسته و زیبنده برای جلب توجه مخاطب هدف را ندارد و یا کمبود زیرساخت ها و یا حتی روابط سیاسی باعث این اتفاق شده است. در نهایت در زیر سهم و ارزش دلاری صادرات کالا به آذربایجان از ایران را مشاهده می کنید.

• سال 1400 میزان 307,569,584 دلار
• سال 99 میزان 381,724,163 دلار
• سال 98 میزان 442,125,436 دلار
• سال 97 میزان 408,687,645 دلار
• سال 96 میزان 325,346,474 دلار
• سال 95 میزان 358,627,445 دلار

ایران چه محصولاتی را به آذربایجان صادر می‌کند؟

همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، آذربایجان یکی از مقاصد صادراتی محصولات ایرانی است. حتی با وجود تحریم‌هایی که علیه ایران اتخاذ شده است، باز هم وجود شهرهای هم مرز با این کشور، پتانسیل صادرات به آذربایجان فراهم است.

بیشترین محصولاتی که کشور ما به آذربایجان صادر می‌کند شامل: شیشه، کاشی و سرامیک، سیمان، کلینکر، لوله، ظروف چینی، پوشاک، مواد غذایی مثل سیب زمینی و خرما و میوه تازه و نیز محصولات کشاورزی مانند سبوس، گندم، ارزن، کنجاله، دانه پنبه، تفاله چغندر می‌شود.

پتانسیل صادرات ایران به آذربایجان

مهمترین کالاهای دارای پتانسیل صادراتی به آذربایجان را در جدول و نمودار زیر مشاهده می کنید:

در نمودار زیر هم اقلام صادراتی ایرانی به آذربایجان که دارای بیشترین پتانسیل کاری هستند را مشاهده می کنید:

مزایای صادرات به آذربایجان

• هزینه‌های بالایی که دولت برای پروژه‌های زیربنایی در نظر گرفته
• استراتژی متنوع سازی

نقاط قوت بازار آذربایجان

• کشوری به سرعت در حال توسعه
• کسب رتبه 34 سهولت انجام کار از بانک جهانی
• موقعیت استراتژیک، که دروازه‌ بین اروپا، خاورمیانه و آسیا

چالش‌های صادرات به آذربایجان

• فقدان شفافیت
• اجرای ناهماهنگ مقررات
• رویه‌های متناقض مربوط به صدور مجوز یا گواهی
• عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO)
• شرکت‌ها وب‌سایت‌های جامعی به زبان انگلیسی ندارند
• کسب رتبه 126 از 180 در شاخص ادراک فساد در سال 2019

پتانسیل رشد آذربایجان

بر اساس گزارش بانک جهانی قبل از همه‌گیری ویروس کرونا اقتصاد آذربایجان در سال 2019 به میزان 2.2 درصد رشد داشته است. تولید ناخالص داخلی کلی برای سال 2018،برابر با 46.94 میلیارد پوند بوده است. این بیماری همه‌گیر همانطور که همه اقتصادهای جهان را تحت تاثیر قرار داده به اقتصاد آذربایجان نیز آسیب رسانده است. با این حال نقش غالب بخش نفت و گاز، ممکن است اقتصاد آذربایجان را نسبتا مقاوم نگه دارد.

در واقع هدف دولت توسعه بیشتر اقتصاد از طریق تنوع بخشیدن به آن است. تولید ناخالص داخلی آذربایجان از طریق موارد زیر ایجاد می‌شود:

• صنعت (49 درصد)
• خدمات (37.4 درصد)
• کشاورزی (6 درصد)
• تولید (5 درصد)
• سایر (2.6 درصد)

بیکاری در دهه گذشته به طور قابل توجهی کاهش یافته است. این میزان در سال 2019 به 5.5 درصد کاهش یافته است. آذربایجان در برابر بحران‌های مالی جهانی به خوبی مقاومت کرد. نرخ تورم سالانه در آذربایجان در ژوئن 2020، 3 درصد ثبت شده است.

روش های صادرات کالا به آذربایجان

دو مسیر اصلی برای صادرات به آذربایجان وجود دارد:

• ایجاد حضور محلی از طریق یک دفتر نمایندگی، شعبه یا شخص حقوقی
• نزدیک شدن به بازار از طریق نمایندگی محلی در قالب یک نماینده یا توزیع کننده

راه اندازی یک شرکت

شعب و دفاتر نمایندگی اشخاص حقوقی بازرگانی خارجی باید در وزارت امور مالیاتی ثبت‌نام کنند. شعب و دفاتر نمایندگی اشخاص حقوقی غیرتجاری خارجی باید در وزارت دادگستری ثبت نام کنند. تعدادی از اشخاص حقوقی شرکتی که یک سازمان خارجی می‌تواند از بین آنها انتخاب کند به شرح زیر هستند:

• شرکت سهامی عام که می‌تواند از نوع باز یا بسته باشد
• شرکت با مسئولیت محدود
• شرکت تضامنی (عمومی و محدود) که توسط قانون مدنی آذربایجان تنظیم می‌شود
• سهام شرکت‌های سهامی خاص که باید در بورس اوراق بهادار باکو ثبت شود

هر شخص حقوقی که در اداره مالیات آذربایجان ثبت‌نام کرده باشد، می‌تواند با رعایت الزامات لازم توسط دولت آذربایجان، تجارت مناسب و تجارت بین‌المللی را آغاز کند. یک کسب و کار ثبت شده با مجوز مربوط (در صورت نیاز) مطابق با تجارت و ثبت‌نام در تجارت و ثبت شرکت برای واردات و صادرات به آذربایجان ضروری است.

کمیته دولتی گمرک جمهوری آذربایجان یک سازمان دولتی در کابینه آذربایجان است که وظیفه کنترل تجارت فرامرزی غیرقانونی، تسهیل تجارت واقعی، ترخیص کالا از گمرک برای واردات و صادرات و تنظیم کلیه فعالیت‌های گمرکی در جمهوری آذربایجان را بر عهده دارد.

ممکن است برای مطابقت با الزامات کشور وارداتی یا صادراتی، اسناد به روش خاصی تهیه شوند. هرگونه تأخیر در تشکیل پرونده یا عدم وجود اسناد می‌تواند فرآیند ترخیص کالا را به تأخیر بیندازد و در نتیجه واردکننده در محموله وارداتی، متحمل خسارت شود و فرصت‌های تجاری خود را از دست بدهد.

ملاحظات حقوقی ترخیص و واردات کالا

قانون آذربایجان مبتنی بر نظام حقوق مدنی (قاره‌ای) است. سرمایه‌گذاری خارجی توسط تعدادی معاهدات و موافقت نامه‌های بین‌المللی و قوانین داخلی تنظیم می‌شود. قوانین اصلی عبارت است از:

• قانون حمایت از سرمایه‌گذاری‌های خارجی
• قانون خصوصی سازی
• قانون فعالیت‌های سرمایه‌گذاری
• برنامه دولتی خصوصی سازی
• قانون بانک‌ها

معاهدات بین‌المللی بر قوانین محلی (به استثنای قانون اساسی و قوانینی که از طریق رفراندوم تصویب شده‌اند) که همان موضوع را تنظیم می‌کند، غالب است. بانک مرکزی آذربایجان، نهاد نظارتی مرکزی برای بخش بانکی و یک بخش مالی گسترده‌تر است.

مدارک و الزامات واردات به آذربایجان

واردکنندگان موظف هستند موارد زیر را به کمیته گمرک دولتی ارائه کنند: قرارداد واردات امضا شده (و شماره قرارداد)، اظهارنامه گمرکی، مجوز از نهادهای دولتی مربوط در صورت لزوم، بارنامه، فاکتور فروش و لیست بسته‌بندی، گواهی مبدا و گواهی کیفیت کالاهای وارداتی.

کالاهایی که برای فرآوری به آذربایجان وارد می‌شوند و پس از آن مجددا صادر می‌شوند در زمان واردات مشمول عوارض و مالیات عادی می‌شوند. به محض اینکه پردازش کامل شد و کالا دوباره صادر شد، می‌توان یک روش بازپس‌گیری برای بازیابی مالیات و عوارض پرداخت شده آغاز کرد.

هیچ رویه رسمی برای ارسال درخواست وجود ندارد و استفاده از این فرآیند دشوار است. کمیته گمرکات دولتی زمان پردازش و صادرات مجدد کالا را معمولا ظرف دو سال تعیین می‌کند. علاوه بر این ممکن است حداقل مقدار محصول نهایی را نیز تعیین کند تا اطمینان حاصل شود که کالاهای وارداتی برای هدف مورد نظر استفاده می‌شود.

مفاد واردات کالا و تجهیزات بخشی جدایی ناپذیر از قراردادهای اشتراک تولید (PSA) در بخش انرژی است. کالاها، ابزارها، تجهیزات، لوازم و خدمات لازم برای اجرای موفقیت‌آمیز اهداف PSA عموما از عوارض و مالیات واردات معاف هستند. با گسترش شرکت‌های خارجی که برای انجام تجارت در آذربایجان ثبت شده‌اند و خدماتی را برای طرف‌های پیمانکاری یا پیمانکاران فرعی خارجی شرکت کننده در PSA ارائه می‌کنند، ممکن است از عوارض و مالیات بر ارزش افزوده کالاها و تجهیزات وارداتی معاف شوند. در همه موارد شرایط خاص PSA بر هر موقعیت فردی حاکم است.

چه کسی مسئول اجرای قوانین و مقررات گمرکی است؟

کمیته دولتی گمرک آذربایجان، مسئولیت اجرای قوانین و مقررات گمرکی را بر عهده دارد. کمیته گمرکات دولتی می‌تواند موارد زیر را حین واردات و صادرات به آذربایجان انجام دهد:

• عملیات جستجو
• تحقیقات مقدماتی جرائم مربوط به گمرک
• رسیدگی اداری علیه تخلفات اداری (همچنین می‌تواند متخلفان را به دادگاه ارجاع دهد)

كميته گمركي كشور مي‌تواند در این موارد و به ترتيب مقرر در قانون گمرك از نيروي فيزيكي و وسايل خاص (از جمله وسايل فني) استفاده كند.

چگونه می‌توان تصمیمات گمرکی را مورد اعتراض قرار داد؟

اشخاص ذینفع می‌توانند تصمیمات، اقدامات و عدم اقدام مقامات گمرکی و مقامات آنها را با ارائه موارد زیر به چالش بکشند:

• شکایت اداری نزد مرجع گمرک ذی‌صلاح
• درخواست تجدید نظر اداری در دادگاه‌ها

شکایات اداری تحت قانون آیین دادرسی اداری شماره 1036-IIQ مورخ 21 اکتبر 2005 است. مگر اینکه در قانون خلاف آن مقرر شده باشد، شکایت اداری باید ظرف 15 روز پس از تسلیم بررسی شود و تصمیم صادر شود. در صورت نیاز به مدارک و مواد تکمیلی برای رسیدگی به شکایت، این مدت 15 روز قابل تمدید است.

مرجع رسیدگی کننده به شکایت باید تصمیم خود را به صورت کتبی صادر کند. شاکی باید از تصمیم مطلع شود. اگر تصمیم برای متقاضی نامطلوب باشد، دلایل تصمیم باید به صورت کتبی بیان شود و شخص باید از حق خود برای تجدیدنظر در مورد تصمیم به یک مرجع یا دادگاه بالاتر گمرک آگاه شود. در صورتی که در مهلت مقرر تصمیمی صادر نشود یا شاکی با این تصمیم مخالف باشد می‌تواند به دادگاه شکایت کند.

تجدیدنظر اداری علیه تصمیمات مقامات گمرکی تابع قانون آیین دادرسی اداری است. تصمیمات مقامات گمرکی باید در صورت اعمال تمام موارد زیر لغو شود:

• تصمیم‌گیری بر اساس اطلاعاتی که نادرست یا ناقص است
• شخصی که اطلاعات را ارائه کرده می‌دانسته که این اطلاعات نادرست یا ناقص است
• اگر اطلاعات ارائه شده درست و کامل بود، تصمیم‌گیری متفاوت بود

علاوه بر این، شخص می‌تواند برای تعیین طبقه‌بندی، ارزش گمرکی، کشور مبدا و پرداخت‌های گمرکی مربوط به کالاها و عملیات خاص صادرات به آذربایجان، به صورت کتبی از مقامات گمرکی درخواست کند. تصمیم مقامات گمرکی برای متقاضی الزام‌آور خواهد بود. با این حال اگر تغییرات بعدی در قوانین گمرکی مغایر با تصمیم باشد تصمیم باید لغو شود.

تعرفه‌ها و نرخ‌های عمومی گمرکی آذربایجان

مقررات اصلی حاکم بر تعرفه گمرکی واردات عبارتند از:

• کد گمرکی جمهوری آذربایجان
• قانون تعرفه گمرکی شماره 687-IVQ مورخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۳ (قانون تعرفه‌های گمرکی)
• تصمیم کابینه وزیران جمهوری آذربایجان در مورد نرخ عوارض گمرکی در عملیات واردات و صادرات به آذربایجان
• نام کالا یا فعالیت اقتصادی خارجی جمهوری آذربایجان، نرخ حقوق گمرکی واردات و نرخ حقوق گمرکی صادرات، مصوب مصوبه شماره ۵۰۰ هیئت وزیران مورخ ۱۷ نوامبر ۲۰۱۷ (نامگذاری کالا).

برخی از کالاهای وارداتی معاف از پرداخت عوارض گمرکی

• برخی از کالاهای وارد شده توسط نمایندگی‌های کشورهای خارجی و کارمندان آنها و نیز سایر افراد غیر مقیم
• در مواردی که قانون تعیین می‌کند بایستی کالاها به مالکیت دولتی منتقل شوند
• محصولات غذایی و وسایل حمل و نقل و همچنین تجهیزات شخصی، قطعات یدکی و وسایل شخصی در نظر گرفته شده برای پرسنل مسافرتی که به عنوان کمک وارد شده و در مناطق بلایای طبیعی توزیع می‌شود و همچنین کتاب‌های درسی رایگان برای مدارس، پیش دبستانی‌ها و موسسات پزشکی
• کالاهایی که توسط دولت‌ها یا سازمان‌های بین‌المللی برای کمک‌های بلاعوض و خیریه وارد می‌شوند، از جمله کمک‌های فنی، نقدی و سایر کمک‌های مادی که به عنوان کمک بلاعوض تحت یک توافق نامه یا تصمیم اعطایی دریافت می‌شود
• کالاهایی که برای صادرات به کشورهای ثالث در نظر گرفته شده و از قلمرو گمرکی تحت رویه ترانزیت گمرکی خاص عبور می‌کنند
• کالاهای وارد شده توسط افراد که برای مقاصد تولیدی یا تجاری در نظر گرفته نشده‎اند
• گنجینه فرهنگی ملی
• تجهیزات و کالاهای ورزشی وارداتی توسط مقام اجرایی ذی‌ربط جهت تمرین تیم‌های ملی ورزشی
• اقلام شخصی و خانگی و نیز اقلام ضروری برای فعالیت اشتغال کارگران مهاجر خارجی در آذربایجان
• برخی از کالاهای وارد شده، تولید یا فرآوری شده یا صادر شده از مناطق ویژه اقتصادی
• کالاهایی که طبق قانون گمرکی از حقوق گمرکی معاف شده‌اند یا بخشی از آنها معاف شده‌اند
• واردات ماشین‌آلات، تجهیزات فناورانه و کارخانه‌ها توسط اشخاص حقوقی و کارآفرینان فردی که از مشوق سرمایه‌گذاری (به مدت هفت سال از زمان اعطای مشوق) بهره‌مند می‌شوند

سایر کالاهای معاف از عوارض گمرکی صادرات به آذربایجان

• کالاهای وارد شده برای احداث زیرساخت‌ها، مناطق تولیدی و کارهای طراحی علمی-پژوهشی و آزمایشی در پارک‌های صنعتی یا فناوری که با تصمیمات وزارت اقتصاد، وزارت حمل و نقل، ارتباطات و فناوری‌های عالی یا رئیس جمهور آذربایجان ایجاد می‌شود
• واردات ماشین‌آلات و تجهیزات فناورانه و تاسیسات توسط سازمان مدیریت یا بهره‌بردار پارک‌های فناوری بر اساس سند تایید دستگاه اجرایی مربوطه
• واردات ماشین‌آلات، تجهیزات فناورانه و کارخانه‌ها توسط اشخاص حقوقی و حقیقی شاغل به فعالیت‌های کارآفرینی ساکن شهرک‌های صنعتی و فناوری بر اساس سند تاییدی از مقام اجرایی ذی‌ربط ظرف مدت هفت سال از تاریخ ثبت‌نام ساکنین
• واردات انواع كالاها به شهرك صنعتي كه با تصميم وزارت اقتصاد بنا به تاييد مقام اجرايي شهرك صنعتي به منظور انجام فعاليت‌هاي تعيين شده توسط آن مرجع (تا مدت حداكثر تا پنج سال) ايجاد مي‌شود

برخی از کالاها به طور موقت از پرداخت عوارض گمرکی معاف می‌شوند، از جمله:

• رشته‌های شیمیایی خاص برای تولید ماسک‌های پزشکی (برای جراحی یا عمل) (تا 31 دسامبر 2022)
• ماسک‌های پزشکی (برای جراحی یا عمل) (تا 31 دسامبر 2021)

تعرفه‌های ترجیحی

آذربایجان بر اساس قراردادهای تجارت آزاد، تعرفه‌های ترجیحی را برای برخی کشورها اعمال می‌کند. مثلا:

• بر اساس موافقتنامه GUAM، طرفین متعهد شده‌اند که عوارض گمرکی، مالیات‌ها و هزینه‌های معادل و محدودیت‌های کم تجارت را حذف کنند.
• بر اساس توافقنامه تجارت ترجیحی بین آذربایجان و ترکیه، طرفین توافق کرده‌اند که تعرفه‌های کالاهای مشخص شده در ضمیمه های 1-A و 1-B را کاهش داده یا لغو کنند و موانع فراتعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای را حذف کنند.
• علاوه بر این زمانی که نیازهای تولید داخلی برآورده نمی‌شود، مقام اجرایی مربوطه می‌تواند تصمیم بگیرد که ترجیحات تعرفه‌ای را برای یک دوره خاص برای واردات مواد خام و تجهیزات تولید اعمال کند تا توسعه یک صنعت خاص را تضمین کند.

موانع غیرتعرفه‌ای صادرات به آذربایجان

واردات کالاهای زیر نیاز به مجوز از مرجع نظارتی ذی‌صلاح دارد:

• پیش سازها
• محصولات گیاهی و مواد شیمیایی کشاورزی
• گونه‌هایی از گیاهان و جانوران وحشی در خطر انقراض
• داروها
• مواد روانگردان موجود در جدول ۱ و ۲ کنوانسیون مواد روانگردان 1971

ممنوعیت یا محدودیت‌های واردات کالاهای خاص

• کالاهای خارج شده از گردش غیرنظامی (به عنوان مثال تجهیزات نظامی و اعضای بدن انسان) (قانون شماره 564-IIQ مورخ 23 دسامبر 2003 در مورد فهرست اقلامی که مجاز به گردش غیرنظامی نیستند و از گردش غیرنظامی خارج شده اند).
• کالاهایی که نیاز به مجوز خاص دارند (به عنوان مثال تجهیزات ساخت سلاح و مهمات نظامی و وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین کنترل از راه دور) (قانون شماره 565-IIQ مورخ 23 دسامبر 2003 در مورد فهرست مواردی که ممکن است متعلق به برخی از احزاب غیرنظامی باشد. (با گردش غیرنظامی محدود)).

تحریم‌ها و کنترل صادرات به آذربایجان

مقررات اصلی حاکم بر تحریم‌ها و کنترل صادرات آذربایجان عبارتند از:

• کد گمرکی
• ضوابط عملیات واردات و صادرات در جمهوری آذربایجان مصوب 609 مورخ 24 ژوئن 1997 رئیس جمهور.
• قانون شماره 772-IIQ مورخ 26 اکتبر 2004 در مورد کنترل صادرات (قانون کنترل صادرات).

کمیته دولتی گمرک مرجعی است که مسئول اجرای کنترل‌های صادراتی است (مقررات کمیته دولتی گمرک، تصویب شده با فرمان شماره 646 رئیس جمهور آذربایجان در تاریخ 4 ژوئن 2012). رئیس جمهور مسئولیت اعمال تحریم‌های تجاری بر اساس پیشنهادات وزارت اقتصاد را بر عهده دارد.

عموما کالاهای داخلی صادر شده از آذربایجان باید تحت تشریفات گمرکی صادرات قرار گیرند. اما این قانون در مورد کالاهای زیر صدق نمی‌کند:

• کالاهایی که برای استفاده نهایی یا فرآوری در خارج از کشور تحت یک رویه گمرکی خاص قرار می‌گیرند
• کالاهایی که برای ترانزیت داخلی تحت رویه گمرکی خاص قرار می‌گیرند و یا به طور موقت از آذربایجان صادر می‌شوند
• یک صادرکننده یا شخصی که از طرف آن اقدام می‌کند باید یک اظهارنامه کوتاه صادراتی را به کمیته گمرک دولتی تسلیم کند
• کالاهای داخلی که برای واردات مجدد در نظر گرفته شده‌اند، تحت رویه صادرات موقت قرار می‌گیرند. این کالاها به طور کامل یا جزئی از حقوق گمرکی و مالیات معاف بوده و مشمول اقدامات سیاست تجاری نمی‌شوند

کالاهای مشمول کنترل صادرات به آذربایجان

کالاهای زیر بدون در نظر گرفتن مبدا، مالک و زمان تولید، نیازمند مجوز صادرات ویژه از مراجع ذیربط هستند:

• کالاها و فناوری‌های مشمول کنترل‌های صادراتی بر اساس موافقت‌نامه‌های بین‌المللی که آذربایجان عضو آن است
• کالاهای نظامی، از جمله سلاح‌های کشتار جمعی و وسایل حمل و نقل آنها
• کالاهای دو منظوره که می‌توانند در ساخت و ساز سلاح‌های کشتار جمعی، تجهیزات نظامی و مهمات استفاده شوند
• مواد منفجره و مواد رادیواکتیو، وسایل رادیواکتیو و منابع و دستگاه‌های تشعشعات یونیزان
• سایر کالاهایی که توسط رئیس جمهور آذربایجان تعیین می‌شود، از جمله کالاهایی که برای مصارف نهایی یا استفاده کنندگان خاص تحت کنترل صادرات قرار دارند.

برای اخذ مجوز صادرات ویژه، صادرکننده باید مدارک زیر را به ارگان دولتی ذی‌ربط ارائه کند:

• درخواست مجوز ویژه برای اشخاص حقوقی: نام، آدرس قانونی و نوع فعالیت
• درخواست مجوز ویژه برای افراد: نام، نام خانوادگی، اطلاعات مربوط به شناسنامه آنها (سری، شماره، تاریخ صدور و مرجع صادرکننده) و نوع فعالیت
• سند ثبت مالیات
• کپی هر گونه مجوز مورد نیاز برای واردات و صادرات به آذربایجان
• نظر مقام اجرائی ذی‌ربط در مواقعی که به قانون نیاز باشد
• الزامات اضافی ممکن است توسط کابینه وزیران وضع شود.

الزامات برچسب گذاری و علامت گذاری محصولات

آذربایجان قوانین خاصی را در مورد برچسب گذاری مواد غذایی و محصولات کشاورزی وارداتی وضع می‌کند. برچسب‌ها باید به زبان آذربایجانی باشند. در صورتی که اطلاعات به زبان آذربایجانی ارائه شود، برچسب‌های انگلیسی نیز قابل قبول است. طبق قوانین آذربایجان، اطلاعات محصول باید موارد زیر را بر روی برچسب نشان دهد:

• نام و برند محصول
• نام و آدرس شرکت تولید کننده
• کشور مبدا
• تاریخ انقضا / عمر مفید
• ارزش غذایی و کالری
• وزن خالص (گرم یا کیلوگرم)
• دستورالعمل استفاده
• نام و نوع مواد بسته‌بندی
• دستورالعمل‌های نگهداری
• اطلاعات مجوز و گواهینامه
• هشدارهای ویژه، در صورت وجود
• اگر محصول کمتر از سه ماه ماندگاری داشته باشد، باید روز، ماه و سال انقضا را در بر گیرد
• اگر ماندگاری بیشتر از سه ماه ولی کمتر از هجده ماه باشد، ماه و سال مورد نیاز است
• اگر محصول کمتر از سه ماه ماندگاری داشته باشد، باید روز، ماه و سال انقضا را در بر گیرد.
• اگر ماندگاری بیشتر از سه ماه ولی کمتر از هجده ماه باشد، ماه و سال مورد نیاز است.
• محصولات با ماندگاری بیش از سه سال از نظر فنی مجاز به فروش در آذربایجان نیستند.
• محصولات میوه‌ای باید دارای برچسب باشند. برچسب آب میوه‌ها باید مشخص کند که آیا محصول حاوی آب میوه (۹۰-۱۰۰ درصد کنسانتره)، شهد (۲۵-۵۰ درصد کنسانتره) یا نوشیدنی‌های میوه‌ای (تا ۱۰درصد کنسانتره) است.

جمع‌بندی: بازار آذربایجان، پلی به بازارهای اروپا و آسیا

آذربایجان به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک، روابط تجاری نزدیک با ایران و عضویت در بازارهای مشترک منطقه‌ای، یکی از مهم‌ترین بازارهای هدف برای صادرکنندگان ایرانی به شمار می‌آید. این کشور با زیرساخت‌های در حال توسعه، مناطق آزاد تجاری مانند منطقه Alat و تقاضای بالا برای محصولات ایرانی، فرصت‌های متعددی برای تجارت ایجاد کرده است.

با وجود فرصت‌ها، چالش‌هایی همچون قوانین گمرکی پیچیده، عدم عضویت آذربایجان در سازمان تجارت جهانی (WTO) و رتبه پایین در شاخص فساد اقتصادی می‌تواند مانع از دستیابی سریع به موفقیت در این بازار شود. با این حال، شناسایی دقیق بازار، بهره‌گیری از مشاوران بازرگانی و تطبیق با نیازهای مصرف‌کنندگان می‌تواند این موانع را به حداقل برساند.

فرصت‌های مهم برای صادرکنندگان ایرانی

1. محصولات کشاورزی و غذایی: تقاضای بالا برای خرما، زعفران، میوه‌ها، و محصولات کشاورزی ایرانی.
2. مواد ساختمانی و صنعتی: نیاز آذربایجان به کاشی، سیمان، کلینکر و شیشه از ایران.
3. خدمات فنی و مهندسی: پروژه‌های زیربنایی در آذربایجان فرصتی عالی برای شرکت‌های مهندسی ایرانی فراهم می‌کند.

آذربایجان نه تنها بازاری برای صادرات محصولات ایرانی است، بلکه به عنوان پلی برای دسترسی به بازارهای بزرگ‌تر در قفقاز، اروپا و آسیای میانه نیز شناخته می‌شود. با سرمایه‌گذاری در بازاریابی، بهبود کیفیت محصولات و ارائه خدمات بهتر، صادرکنندگان ایرانی می‌توانند از این فرصت استفاده کنند و سهم خود را در تجارت با آذربایجان افزایش دهند.