صادرات به قزاقستان | بازاری بزرگ و قابل گسترش

آخرین بروزرسانی در: 1403/09/20

قزاقستان دومین کشور بزرگ، اتحاد جماهیر شوروی سابق، پس از روسیه، و نهمین کشور بزرگ جهان است. منابع طبیعی فراوانی از جمله نفت، گاز، زغال سنگ، اورانیوم و سایر ذخایر معدنی در خاک این کشور نهفته است که در حال بهره برداری است. قزاقستان همچنین به عنوان یک مرکز حمل و نقل و لجستیک بزرگ در منطقه در حال ظهور است و بازارهای بزرگ و در حال رشد چین و جنوب آسیا را از طریق جاده، راه آهن و بندری در دریای خزر به بازارهای روسیه و اروپای غربی متصل می کند.

قزاقستان دروازه ورود به بازاری است با حدود 150 میلیون مصرف کننده در کشورهای دریای خزر، 50 میلیون در آسیای مرکزی و 300 میلیون در غرب چین.

ضمنا ما سایر بازارهای مرتبط با آسیای میانه و اتحاد جماهیر شوروی سابق یا همان کشورهای مستقل مشترک‌المنافع Commonwealth of Independent States (CIS) را نیز در مقالات جداگانه با عناوین صادرات به روسیه، صادرات به ارمنستان، صادرات به تاجیکستان، صادرات به گرجستان، صادرات به ترکمنستان، صادرات به ازبکستان، صادرات به آذربایجان و صادرات به قرقیزستان بررسی کرده‌ایم. در صورت تمایل میتوانید مطالعه کنید.

آنچه در این مقاله برای آشنایی با تجارت با قزاقستان بررسی شده است:

  • آنچه که یک تاجر از موقعیت جغرافیایی و اقتصادی برای صادرات کالا به قزاقستان باید بداند
  • میزان صادرات قزاقستان به سایر کشور ها
  • قزاقستان به کدام کشور ها بیشترین صادرات را دارد؟
  • مهمترین اقلام صادراتی قزاقستان به سایر کشورها
  • چه کشور هایی بیشترین صادرات کالا به قزاقستان را دارند؟
  • 10 کشور برتر صادرکننده به قزاقستان
  • مهمترین گروه های کالایی صادراتی به قزاقستان
  • سهم ایران از صادرات کالا به قزاقستان
  • پتانسیل ایران برای تجارت با قزاقستان
  • چه محصولات ایرانی بیشترین میزان صادرات به قزاقستان را دارند؟
  • پتانسیل بازار قزاقستان برای کالا ایرانی
  • قوانین گمرکی قزاقستان
  • وضعیت تجارت ایران و قزاقستان
  • راهنمای تجارت با قزاقستان
  • پیشنهاد کالا برای صادرات به قزاقستان

این مقاله بخشی از دوره رایگان صادرات و واردات زومین بازار است. در این دوره، تمامی مراحل تجارت بین‌الملل از صفر تا صد آموزش داده می‌شود. برای دسترسی به تمامی درس‌ها و ایجاد پایه‌ای قوی در تجارت، به صفحه دوره مراجعه کنید.

نمایش سریع عناوین این صفحه

جغرافیا، حکومت و فرهنگ قزاقستان

قزاقستان، کشوری پهناور در قلب آسیای میانه، با موقعیت استراتژیک و منابع طبیعی غنی، پلی میان اروپا و آسیا به شمار می‌آید. این کشور با چشم‌اندازهای متنوع از دشت‌های بی‌پایان تا کوهستان‌های سر به فلک کشیده و بیابان‌های خشک، نه‌تنها در جغرافیا بلکه در فرهنگ، سیاست و اقتصاد خود نیز تنوع و پیچیدگی قابل توجهی دارد.

نظام حکومتی قزاقستان، بر پایه جمهوری ریاستی، همواره در تلاش برای ایجاد تعادل میان سنت‌های تاریخی و مدرن‌سازی ساختارهای خود بوده است. همچنین، فرهنگ این کشور که حاصل آمیزش قومیت‌ها و مذاهب گوناگون است، بازتاب‌دهنده تاریخی غنی و زندگی معاصر آن است که قزاقستان را به مقصدی جذاب برای تجارت، همکاری‌های بین‌المللی و شناخت بیشتر تبدیل کرده است. در ادامه جزئیات بیشتری را با هم بررسی میکنیم.

جغرافیا: موقعیت استراتژیک و تنوع طبیعی

قزاقستان با مساحتی بالغ بر 2.7 میلیون کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین کشور محصور در خشکی جهان و نهمین کشور بزرگ دنیا است. این کشور در منطقه آسیای میانه قرار دارد و با روسیه در شمال، چین در شرق، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان در جنوب، و دریای خزر در غرب هم‌مرز است. موقعیت جغرافیایی قزاقستان، این کشور را به پلی میان اروپا و آسیا تبدیل کرده و نقش کلیدی در مسیرهای حمل‌ونقل و تجارت بین‌المللی ایفا می‌کند.

همسایگان قزاقزستان

ویژگی‌های طبیعی قزاقستان

قزاقستان با چشم‌اندازهای متنوع طبیعی شامل دشت‌های وسیع، بیابان‌ها، استپ‌های خشک و کوهستان‌های مرتفع شناخته می‌شود. دشت‌های قزاقستان حدود 60 درصد از مساحت کشور را پوشش می‌دهند و این کشور دارای ذخایر آب مهمی همچون دریاچه‌های بالکاش و آرال و همچنین رودهای بزرگ سیردریا و ایرتیش است. تنوع اقلیمی آن، از مناطق معتدل شمالی تا بیابان‌های گرم جنوبی، فرصت‌های زیادی برای کشاورزی، دامپروری و بهره‌برداری از منابع طبیعی فراهم کرده است.

حکومت: نظام جمهوری و ساختار سیاسی

قزاقستان در سال 1991 پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به استقلال دست یافت. این کشور با نظام حکومتی جمهوری ریاستی اداره می‌شود و رئیس‌جمهور بالاترین مقام اجرایی و نماد وحدت ملی است. نقش رئیس‌جمهور در سیاست‌گذاری‌های داخلی و خارجی بسیار پررنگ است و انتخاب او از طریق رأی مستقیم مردم صورت می‌گیرد.

ساختار سیاسی قزاقستان

  1. قوه مجریه: شامل رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و اعضای کابینه است.
  2. قوه مقننه: پارلمان دو مجلسی قزاقستان از مجلس نمایندگان (با نمایندگان منتخب مردمی) و سنا (اعضای انتخاب‌شده توسط رئیس‌جمهور و مقامات محلی) تشکیل شده است.
  3. قوه قضاییه: نظام حقوقی قزاقستان مبتنی بر قوانین مدنی است و دادگاه قانون اساسی به عنوان نهاد ناظر بر انطباق قوانین با قانون اساسی عمل می‌کند.

در دهه‌های اخیر، دولت قزاقستان اصلاحاتی در زمینه حکمرانی انجام داده تا شرایط برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه روابط بین‌المللی تسهیل شود. این اصلاحات شامل افزایش شفافیت در نظام اداری، مبارزه با فساد و ایجاد قوانین حمایتی برای سرمایه‌گذاران بوده است.

فرهنگ: تنوع قومی و غنای فرهنگی

فرهنگ قزاقستان به دلیل تاریخ پیچیده و ترکیب قومیت‌های مختلف، بسیار متنوع است. این کشور بیش از 130 گروه قومی را در خود جای داده که مهم‌ترین آن‌ها قزاق‌ها (گروه غالب)، روس‌ها، اویغورها، ازبک‌ها و تاتارها هستند. این تنوع قومی موجب شکل‌گیری فرهنگی چندلایه شده است که سنت‌های بومی قزاق‌ها را با تأثیرات روسی و آسیایی در هم آمیخته است.

زبان‌ها و دین قزاقستان

  • زبان رسمی: قزاقی، به خط لاتین نوشته می‌شود و هویت ملی این کشور را نمایندگی می‌کند.
  • زبان دوم: روسی به عنوان زبان میانجی در تجارت، رسانه و امور روزمره بسیار پرکاربرد است.
  • دین: اکثریت مردم قزاقستان مسلمان سنی هستند، اما ادیان دیگری مانند مسیحیت ارتدوکس روسی نیز در کشور پیروانی دارند. دولت قزاقستان آزادی مذهبی را تضمین کرده و تلاش کرده است تا تعامل میان ادیان مختلف را تقویت کند.

سنت‌ها و هنرها

سنت‌های قزاقی ریشه در زندگی عشایری دارند و موسیقی، داستان‌سرایی حماسی و صنایع دستی از عناصر اصلی این فرهنگ هستند. موسیقی سنتی قزاقی، که اغلب با استفاده از ساز دومبرا اجرا می‌شود، بیانگر تاریخ و داستان‌های قومی مردم این سرزمین است. همچنین، جشن‌های ملی مانند نوروز به عنوان نماد فرهنگ مشترک آسیای میانه، در قزاقستان با شکوه خاصی برگزار می‌شود.

زندگی مدرن و تأثیرات غربی

پس از استقلال، قزاقستان شاهد تحولاتی در سبک زندگی و فرهنگ عمومی خود بوده است. شهرهایی مانند آستانه (پایتخت) و آلماتی (بزرگ‌ترین شهر کشور) با معماری مدرن، مراکز تجاری پیشرفته و رویدادهای بین‌المللی، نمایانگر تلاش قزاقستان برای ادغام سنت و مدرنیته هستند.

نکات کلیدی درباره قزاقستان

  • موقعیت ژئوپلیتیک: قزاقستان به دلیل قرارگیری در مسیر پروژه “کمربند و جاده” چین، نقش استراتژیکی در تجارت بین‌المللی دارد.
  • اقتصاد پویا: با اتکا به منابع طبیعی غنی مانند نفت، گاز و فلزات، این کشور یکی از اقتصادهای برجسته آسیای میانه است.
  • تعاملات بین‌المللی: دولت قزاقستان به طور فعال در تلاش است تا روابط اقتصادی و دیپلماتیک خود را با کشورهای مختلف تقویت کند.

این ترکیب از منابع طبیعی، حکمرانی منسجم و فرهنگ غنی، قزاقستان را به یکی از مقاصد مهم برای تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی تبدیل کرده است.

درباره شرایط اقتصادی قزاقستان چه می‌دانید؟

اقتصاد قزاقستان برای اولین بار از آغاز امتیازدهی شاخص اقتصادی، در سال 1998 به جمع اقتصادهای عمدتا آزاد پیوست. در واقع اکنون امتیاز آزادی اقتصادی قزاقستان 71.1 است در حالی‌که آزادی اقتصادی این کشور در سال 98 حدود 68.1 بود. دولت برای باقی‌ ماندن در این وضعیت و رسیدن به هدف خود یعنی تنوع نهایی و تولید بدون اتکای هیدروکربن باید نقاط ضعف در یکپارچگی دولت، آزادی سرمایه‌گذاری، آزادی کسب و کار و آزادی مالی را شناسایی و برطرف می‌کرد.

بنر دوره صادرات مانی زوم

به‌دلیل طبقه متوسط رو به رشدی که این کشور دارد چشم‌اندازهای تجاری و سرمایه‌گذاری را برای تمامی شرکت ها که به دنبال فرصت‌های جدید در این بازار هستند را فراهم کرده است. این کشور از زمان استقلال، به‌طور پیوسته برای بهبود فضای تجاری و سرمایه‌گذاری خود تلاش کرده و اقدامات بسیاری را در جهت تحول اقتصاد و افزایش بهره‌وری انجام داده است.

قزاقستان سی و چهارمین اقتصاد آزاد در سال 2021

بررسی شرایط اقتصادی قزاقستان

  • امتیاز اقتصادی قزاقستان در حال حاضر 71.1 است که اقتصاد این کشور را به سی و چهارمین اقتصاد آزاد در شاخص سال 2021 تبدیل می‌کند.
  • امتیاز کلی اقتصاد به‌دلیل بهبود سلامت مالی 1.5 امتیاز افزایش یافته است. منظور از سلامت مالی، وضعیت مالی افراد مختلف در جامعه قزاقستان است. در واقع میزان سلامت مالی بستگی به میزان پس‌انداز،‌ حساب بانکی و مباحث مالی دارد. می‌توان گفت هر چه تورم کمتر باشد و وضعیت مالی شما متناسب با میزان فعالیتی باشد که انجام می‌دهید سلامت مالی بیشتری هم دارید.
  • قزاقستان در بین 40 کشور منطقه آسیا-اقیانوسیه رتبه هشتم را دارد.
  • امتیاز این کشور بالاتر از میانگین منطقه‌ای و جهانی است.
  • تولید ناخالص داخلی قزاقستان برابر با 170.54 میلیارد دلار بوده که باعث کاهش میزان فقر در این کشور شده است.
  • تولید نفت در این کشور به‌دلیل توسعه نزدیک به 37 میلیارد دلاری میدان نفتی تنگیز در حال رونق است.
  • ذخایر عظیم هیدروکربنی و معدنی قزاقستان به‌ویژه در حوزه دریای خزر، ستون فقرات اقتصاد این کشور را تشکیل می‌دهند. دسترسی ایران به دریای خزر می‌تواند مزیت‌های بسیاری در تجارت به قزاقستان داشته باشد. تجار ایرانی می‌توانند صادرات به این کشور را از طریق دریای خزر انجام دهند.
  • قزاقستان بزرگترین تولیدکننده اورانیوم در جهان است و بخش کشاورزی بزرگی دارد که شامل دام و غلات است.
  • نرخ تورم در این کشور 5.2 درصد و نرخ بیکاری 4.9 درصد است.
  • مهم‌ترین محصولات معدنی این کشور عبارت‌اند از زغال سنگ، مس، روی، آهن و کروم.
  • مهم‌ترین محصولات صنعتی این کشور را مشتقات نفت و گاز، آهن و فولاد تشکیل می‌دهند.
  • مهم‌ترین محصولات کشاورزی این کشور هم گندم و جو است.

تا 1 دسامبر 2020، بیماری کووید-19 و مرگ و میر ناشی از آن در قزاقستان افزایش یافت و پیش‌بینی شد که این کشور با کاهش 2.7 درصدی اقتصادی روبه‌رو خواهد شد.

صادرات به قزاقستان به‌عنوان بزرگترین اقتصاد آسیای مرکزی به‌شمار می‌رود. این کشور از زمان تبدیل شدن به یک جمهوری مستقل پس از فروپاشی اتحاد شوروی سابق، بیش از 370 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده است.

مشاوره صادرات و واردات

بیشترین واردات به این کشور عبارتند از واردات از چین، روسیه، ترکیه، فرانسه، بلاروس، کره جنوبی و ازبکستان. البته در بین کشورهای آسیای مرکزی می‌توان گفت که قزاقستان، سومین شریک صادراتی ایران است. از آن‌جا که این کشور نیازمند تولید برخی محصولات کشاورزی و مواد غذایی است تمایل زیادی به وارد کردن تجهیزات صنعتی دارد که یکی از بهترین فرصت‌ها برای صادرات تجهیزات صنعتی به قزاقستان است.

قزاقزستان در حال توسعه کشاورزی و دامپروری

کشاورزی و دامپروری در قزاقستان

پتانسیل کشاورزی قابل توجهی با توجه به وجود زمین‌های وسیع استپی در قزاقستان برای تولید غلات وجود دارد. مناطقی که به‌عنوان زمین‌های استپی از آن‌ها نام برده می‌شود دارای درختان خاردار و بوته‌های کوتاه‌قد بوده که پوششی سبز و یک‌دست را ایجاد می‌کنند.

این زمین‌ها بیشتر مناسب کشت غلات بوده و منطقه مناسبی برای چرای دام نیستند. کوه‌های جنوب این کشور برای تولید سیب و گردوهای صادراتی بسیار مهم هستند. همچنین قزاقستان یکی از مکان‌های مناسب برای فرآوری طبیعی قهوه حساب می‌شود. از آن‌جا که فرآوری طبیعی به معنای خشک کردن قهوه است از این رو نیازمند زمین‌های وسیع مانند کوه‌های قزاقستان است.

با توجه به کاهش اقتصادی ناشی از همه‌گیری کووید-19 اقدامات بیشتری برای ایجاد شرایط توسعه دامپروری در این کشور صورت گرفت. همچنین طی 7 سال گذشته حجم پرورش ماهی در قزاقستان 9 برابر شده و از 800 تن به بیش از 7 هزار تن رسیده است.

صادرات قزاقستان به سایر کشور ها

نقشه صادرات قزاقستان به سایر کشور ها

بر اساس آماری که در سال 2020 منتشر شده است، صادرات قزاقستان به سایر کشورها برابر 46,949,697,000 دلار یعنی بالغ بر 46 میلیارد دلار بوده که نقشه این بازارهای صادراتی را در شکل بالا می توانید مشاهده کنید.

قزاقستان به کدام کشور ها بیشترین صادرات را دارد؟

مقاصد صادراتی قزاقستان

کشورهایی که در سال 2020 بیشترین واردات از قزاقستان را داشته اند عبارتند از:

  1. چین (19.2 %)
  2. ایتالیا (14.2 %)
  3. روسیه (10.4 %)
  4. هلند (6.7 %)
  5. ازبکستان (4.5 %)
  6. ترکیه (4.5 %)
  7. هند (4.2 %)
  8. فرانسه (4 %)
  9. سوئد (3.2 %)
  10. یونان (3 %)

مهمترین اقلام صادراتی قزاقستان به سایر کشورها

محصولات صادراتی قزاقستان

بیشترین کالاهایی که قزاقستان به دیگر کشور ها در سال 2020 صادر کرده عبارتند از:

  1. سوخت های معدنی، روغن های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ مواد قیری؛ معدنی . . .
  2. آهن و فولاد
  3. سنگ معدن، سرباره و خاکستر
  4. مس و مصنوعات آن
  5. مواد شیمیایی معدنی؛ ترکیبات آلی یا معدنی فلزات گرانبها، فلزات خاکی کمیاب، . . .
  6. غلات
  7. مروارید طبیعی یا پرورشی، سنگ های قیمتی یا نیمه قیمتی، فلزات گرانبها، فلزات روکش شده. . .
  8. روی و مشتقات آن
  9. آلومینیوم و محصولات آن
  10. محصولات صنعت آسیاب; مالت؛ نشاسته؛ اینولین؛ گلوتن گندم

چه کشور هایی بیشترین صادرات به قزاقستان را دارند؟

نقشه واردات قزاقستان از سایر کشور ها

قزاقستان در سال 2020 به میزان 38,081,411,000 دلار یعنی بالغ بر 38 میلیارد دلار واردات از جهان داشته است. نقشه واردات قزاقستان از سایر کشورها را در شکل بالا می توانید مشاهده کنید.

10 کشور برتر صادرکننده به قزاقستان

کشور های صادر کننده به قزاقستان

  1. روسیه (34.9 %)
  2. چین (16.7 %)
  3. کره جنوبی (12.8 %)
  4. آلمان (4.7 %)
  5. آمریکا ( 4 %)
  6. کره جنوبی (3 %)
  7. ترکیه ( 2.4 %)
  8. ایتالیا (2.4 %)
  9. فرانسه (2.2 %)
  10. ازبکستان (2 %)

مهمترین گروه های کالایی صادراتی به قزاقستان

محصولات وارداتی قزاقستان

مهمترین گروه های کالایی صادر شده به قزاقستان در سال 2020 عبارتند از:

  1. ماشین آلات، لوازم مکانیکی، راکتورهای هسته ای، بویلرها؛ بخش هایی از آن
  2. ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات آنها؛ ضبط کننده و تولید کننده صدا، تلویزیون. . .
  3. وسایل نقلیه غیر از راه آهن یا تراموا و قطعات و لوازم جانبی آنها
  4. مصنوعات از آهن یا فولاد
  5. محصولات دارویی
  6. سوخت های معدنی، روغن های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ مواد قیری؛ معدنی . . .
  7. پلاستیک و مصنوعات از آن
  8. نوری، عکاسی، فیلمبرداری، اندازه گیری، بررسی، دقیق، پزشکی یا جراحی. . .
  9. آهن و فولاد
  10. هواپیما، فضاپیما و قطعات آنها

سهم ایران از صادرات به قزاقستان

با توجه به آمارهایی که در این زمینه وجود دارد، ایران در سال‌های اخیر حدود 90 میلیون دلار کالا به قزاقستان صادر کرده است. در واقع صادرات به قزاقستان طی 10 سال اخیر رو به پیشرفت بوده و تجار ایرانی توانسته‌اند تبادل بیشتری با قزاقستان داشته باشند. در چند سال اخیر، تبادلات دو کشور روند رو به رشدی را در زمینه‌های اقتصادی طی کرده و واردات و صادرات بسیاری در این بین صورت گرفته است.

  1. سال 1400 میزان 146,824,406 دلار
  2. سال 99 میزان 166,778,832 دلار
  3. سال 98 میزان 170,278,793 دلار
  4. سال 97 میزان 130,469,839 دلار
  5. سال 96 میزان 168,883,258 دلار
  6. سال 95 میزان 173,523,848 دلار

پتانسیل صادرات ایران به قزاقستان

مهمترین کالاهای دارای پتانسیل صادراتی به قزاقستان را در جدول و نمودار زیر مشاهده می کنید:

پتانسیل محصولات صادراتی ایرانی به قزاقستان

در نمودار زیر هم اقلام صادراتی ایرانی به قزاقستان که دارای بیشترین پتانسیل کاری هستند را مشاهده می کنید:

پتانسیل محصولات صادراتی ایرانی به قزاقستان

چه محصولات ایرانی بیشترین میزان صادرات به قزاقستان را دارند؟

طبق آمار و داده‌های گمرکی جمهوری اسلامی ایران، مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران به قزاقستان شامل محصولاتی همچون مواد و محصولات معدنی، میوه و خشکبار، سرامیک، سنگ، لبنیات و… است. هر چند که محصولات دیگری از جمله:

  • ماشین آلات صنعتی
  • لوله و شیلنگ
  • سنگ‌های مرمر
  • خامه و پنیر
  • خرما
  • پسته
  • گوجه فرنگی، خیار، قارچ، کیوی و کاهو
  • انگور
  • کاکائو
  • منسوجاتی مانند کفش و لباس
  • چرم
  • فرآورده‌های گوشتی
  • ظروف شیشه‌ای آشپزخانه و لوازم خانگی دیگر

هم توسط ایران به قزاقستان صادر می‌شود. در واقع نه تنها لوازم و تجهیزات صنعتی، بلکه مواد غذایی و محصولات کشاورزی را هم می‌توان به این کشور صادر کرد.

محصولات معدنی میوه و خشکبار اصلی ترین محصولات صادراتی ایران

در بین کالاهایی که ایران به قزاقستان صادر کرده است مواد غذایی مانند خرمای تازه و خشک، پیاز، سیب‌زمینی، انگور و… از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند. همچنین در میان مواد و مصالح ساختمانی، بیشترین صادرات به سیمان سفید، پلیمرهای سنتیتیک و رنگ‌ها تعلق داشته است. البته ممکن است برخی از این موارد نیاز به اخذ چندین مجوز داشته و ارسال آن‌ها کمی دشوار باشد زیرا برخی از این محصولات مانند رنگ‌ها و یا برخی مواد غذایی در دسته اقلام صادراتی ممنوعه و یا محدود قرار دارند که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.

تلاش دو کشور در جهت رفع مشکلات کشتیرانی دریای خزر

پیش‌بینی‌های مربوط به تجارت با قزاقستان

بر اساس بررسی‌های انجام شده، دولت ایران در حال راه‌اندازی اولین مرکز تجاری مشترک در قزاقستان است تا بتواند از طریق آن خدمات متنوعی را برای تجار فراهم کند و اقتصاد خود را توسط این کشور توسعه دهد. همچنین صحبت‌هایی که در جهت رفع مشکلات موجود در مسیر کشتیرانی دریای خزر انجام شده باعث شده است که صادرات به این کشور آسان‌تر شود و موانع کمتری بر سر راه تجار قرار داشته باشد.

صادرات خود را به زومین بازار بسپارید

البته اکنون که چین و روسیه به‌عنوان رقبای ایران در صادرات به این کشور شناخته شده‌اند، تجارت با قزاقستان را برای تجار ایرانی کمی دشوار کرده است. و ضمنا ناگفته نماند که قزاقستان در رسیدگی به مشکلات مربوط به رقابت‌پذیری بازارها، تنوع اقتصادی کشور، اتکای بیش از حد به بخش استخراج، فساد اداری، بوروکراسی ناکارآمد، مسئولیت کیفری در قبال تخلفات مالیاتی ناخواسته، اجرای قانون خودسرانه و مواردی از این قبیل با مشکلات قابل توجهی نیز روبه‌رو است.

پتانسیل بازار قزاقستان برای کالا ایرانی

ایران توانمندی صادرات تجهیزات نفتی و گازی به قزاقستان را به خوبی نشان داده‌ است. همچنین به‌دلیل موقعیت جغرافیایی قزاقستان و تابستان‌های خیلی گرم و زمستان‌های خیلی سرد، این کشور به محصولات صنایع لاستیک مانند تایرهای خودرو احتیاج دارد. در واقع مصرف تایرهای خودرو در این کشور بسیار بالا است که می‌تواند فرصت مناسبی جهت بازاریابی در این زمینه باشد. همچنین میزان صادرات مواد شیمیایی و دارو به این کشور هم سهم قابل توجهی از تجارت با قزاقستان دارد. از این رو شرکت‌های دارویی ایرانی شانس بالایی در تامین دارو و مواد شیمایی این کشور دارند.

ظرفیت صادرات مواد و محصولات آرایشی به قزاقستان هم بسیار بالا است و می‌تواند زمینه مناسبی جهت تجارت با این کشور باشد. در واقع سالیانه حدود 78 میلیون دلار شامپو و تقویت‌کننده مو به این کشور وارد می‌شود و این فقط مربوط به مواد آرایشی است. میزان واردات عطر و ادکلن، صابون و سایر محصولات نیز به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود که هرکدام نقش به‌سزایی در تجارت با قزاقستان ایفا می‌کنند.

استفاده قزاقزستان از سیستم پیچیده برای جابه جایی کالا

قوانین گمرکی قزاقستان

قوانین گمرکی قزاقستان به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تجارت بین‌المللی این کشور، بر مبنای استانداردهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) تدوین شده است. این قوانین هدف تسهیل تجارت، حفاظت از منافع اقتصادی کشور، و تقویت تعاملات تجاری با جهان را دنبال می‌کنند. کد گمرکی قزاقستان بخشی از نظام یکپارچه گمرکی اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که قوانین و مقررات مربوط به ورود، خروج، ترخیص و جابه‌جایی کالاها در قلمرو کشورهای عضو این اتحادیه را تعیین می‌کند.

نکات کلیدی در خصوص قوانین گمرکی قزاقستان:

  1. همخوانی با قوانین بین‌المللی
    قزاقستان به‌عنوان یکی از اعضای سازمان تجارت جهانی (WTO)، متعهد به پیروی از استانداردهای بین‌المللی در امور گمرکی است. به همین دلیل، واردات و صادرات کالا به این کشور باید مطابق با تعهدات بین‌المللی و قوانین مشترک اتحادیه اقتصادی اوراسیا انجام شود.

  2. تعرفه‌ها و مالیات‌های گمرکی
    تعرفه‌های وارداتی و صادراتی در قزاقستان بر اساس سیستم هماهنگ شده (HS Code) تعیین می‌شوند. این تعرفه‌ها شامل حقوق گمرکی، مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و گاهی عوارض اضافی است. محصولات وارداتی از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا از تخفیف‌ها یا معافیت‌های خاصی بهره‌مند می‌شوند.
  3. تشریفات گمرکی ساده‌سازی شده
    دولت قزاقستان در راستای بهبود فضای تجاری، تشریفات گمرکی را برای تجار بین‌المللی ساده‌تر کرده است. استفاده از سیستم‌های دیجیتال و الکترونیکی برای ثبت اظهارنامه‌های گمرکی یکی از این اقدامات است که زمان و هزینه انجام امور گمرکی را کاهش داده است.
  4. قوانین مربوط به اقلام خاص
    برخی کالاها مانند مواد شیمیایی خطرناک، تجهیزات نظامی، محصولات بیولوژیکی و مواد رادیواکتیو نیازمند مجوزهای خاص از نهادهای نظارتی قزاقستان هستند. همچنین، واردات محصولات کشاورزی و مواد غذایی باید مطابق با استانداردهای بهداشتی و قرنطینه‌ای این کشور باشد.
  5. برچسب‌گذاری و بسته‌بندی
    تمامی محصولات وارداتی به قزاقستان باید مطابق با استانداردهای برچسب‌گذاری اتحادیه اقتصادی اوراسیا باشند. این برچسب‌ها باید شامل اطلاعاتی مانند نام کالا، کشور مبدأ، تاریخ تولید، شرایط نگهداری و استفاده باشند. بسته‌بندی نیز باید متناسب با شرایط حمل‌ونقل طراحی شده باشد تا از آسیب‌دیدگی کالا جلوگیری شود.
  6. مقررات صادرات و واردات ممنوعه
    برخی اقلام مانند عتیقه‌جات، مواد مخدر، تجهیزات جاسوسی و مواد خطرناک تحت قوانین ممنوعیت یا محدودیت گمرکی قرار دارند. نقض این قوانین ممکن است منجر به جرایم سنگین یا مصادره کالا شود.

این قوانین نه تنها در جهت حفاظت از منافع اقتصادی قزاقستان بلکه به‌منظور تقویت روابط تجاری و اقتصادی این کشور با سایر کشورهای جهان تنظیم شده‌اند. آگاهی از این مقررات و رعایت دقیق آن‌ها از سوی تجار و شرکت‌ها می‌تواند به تسهیل تجارت و کاهش مشکلات در امور گمرکی منجر شود.

لیست اقلام ممنوعه برای واردات و صادرات به قزاقستان

تعرفه‌های عمومی و اقلام ممنوعه برای واردات و صادرات به قزاقستان

در ادامه فهرستی از کالاهایی را مشاهده می‌کنید که صادرات آن‌ها به کشور قزاقستان ممنوع و یا محدود شده است. برخی از اقلام را به دلایل نظارتی، امنیتی و… نمی‌توان به قزاقستان حمل کرد و مردم این کشور اجازه دریافت یا ذخیره آن‌ها را ندارند. معاملات مربوط به این کالاها بدون توجه به مبدا ممنوع است و ورود آن‌ها به قزاقستان محدود شده است:

  • عتیقه‌جات
  • محصولات نفتی
  • آثار هنری زیبا
  • باتری
  • محصولات بیولوژیکی خطرناک
  • مواد شیمیایی
  • لوازم آرایشی مضر
  • مشروبات الکلی
  • رنگ
  • عطر
  • تنباکو
  • مواد خورنده مانند اسید
  • کارت‌های اعتباری

همچنین اقلام و کالاهای خطرناک برای صادرات به قزاقستان نیز طبق تعریف انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی (IATA) ممنوع است. این اقلام عبارت‌اند از:

  • دستگاه‌هایی برای کشیدن تریاک یا حشیش و مخلوط‌های سیگار کشیدن
  • داروهای تجویزی
  • کپسول‌های آتش‌نشانی
  • مواد قابل اشتعال
  • خز
  • وسایل قمار
  • گازها
  • محصولات گرافیت
  • یخ مرطوب
  • مواد عفونی
  • مواد مغناطیسی
  • فلزات گران‌بها
  • تجهیزات نظامی
  • اکسیدکننده‌ها
  • سموم
  • مواد سیاسی
  • سنگ‌های قیمتی
  • مواد روان درمانی
  • مواد رادیواکتیو

در صورت مشاهده این اقلام در میان کالاهای صادراتی، طبق قوانین قاچاق و تخلفات گمرکی با افراد برخورد می‌شود.

الزامات برچسب زدن و علامت‌گذاری کالای صادراتی به قزاقستان

  • طبق قوانین، اکثر محصولات وارداتی به این کشور باید به دو زبان قزاقستانی و روسی برچسب‌گذاری شوند.
  • برچسب‌های محصول باید شامل نام، سازنده، کشور مبداء، اطلاعات مربوط به تاریخ تولید، مدت اعتبار، شرایط نگهداری، اطلاعات تغذیه و اطلاعات مربوط به شرایط استفاده باشند.
  • تولیدکنندگان محصول یا فروشندگانی که گواهی انطباق را دریافت می‌کنند حق دارند از علامت انطباق ایجاد شده توسط سیستم مقررات فنی دولتی استفاده کنند.
  • بسته‌بندی محصولات باید متناسب با دستگاه‌های باربری طراحی شود تا هنگام حمل و نقل مشکلی برای آن‌ها پیش نیاید.
  • بسته‌ها باید به نسبت آسیب‌پذیر بودن محصول، دارای علائم ایمنی و اطلاعات مربوط به آن باشند.
  • فرمول محصول و مواد تشکیل‌دهنده آن در صورت لزوم باید روی بسته قید شده باشند.
  • بر اساس مقررات فنی EAEU کلیه محصولات صادر شده به EAEU که تحت گواهی‌نامه اجباری و ارزیابی قرار می‌گیرند باید دارای برچسب انطباق اوراسیا (EAC) باشند.

شرایط بهداشتی اقلام لبنی صادراتی به قزاقستان

  • برای صادرات به قزاقستان شرکت صادرکننده باید دارای کد I.R از دفتر نظارت بهداشت عمومی در سازمان دامپزشکی کشور باشد.
  • انتخاب واحدهای دامداری صنعتی شیری که واجد شرایط بهداشتی باشند
  • ارائه گواهی سلامت از واحد اپیدمیولوژیک انتخاب شده توسط اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی استان و ارسال آن به اداره نظارت بر بهداشت عمومی کل استان
  • درخواست نمونه‌برداری از فرآورده‌های لبنی صادراتی مانند شیر، پنیر و… توسط اداره قرنطینه از اداره بهداشت عمومی اداره کل استان کشور مبداء
  • انجام عملیات نمونه‌برداری از فرآورده لبنی توسط اداره بهداشت عمومی
  • اخذ پاسخ نمونه‌برداری از آزمایشگاه، توسط اداره بهداشت عمومی و ارسال آن به اداره قرنطینه کل استان مبداء
  • پرداخت تمام تعرفه‌های صادراتی توسط صادرکنندگان
  • صدود گواهی بهداشتی-قرنطینه‌ای توسط اداره کل دامپزشکی استان مبداء

قزاقستان هجدهمین مشتری بزرگ ایران

وضعیت تجارت ایران و قزاقستان

قزاقستان، هجدهمین کشوری است که واردات خود را از طریق کشور ایران انجام می‌دهد. در بین گمرک‌های ایرانی، بالاترین حجم صادرات کالا به قزاقستان از طریق گمرک امیرآباد صورت می‌گیرد. البته میزان زیادی از صادرات نیز از طریق منطقه آزاد بندرانزلی، رفسنجان و مشهد انجام می‌شود.

یکی از دلایل توسعه روابط اقتصادی و تجاری بین ایران و قزاقستان را می‌توان داشتن مرز مشترک با روسیه و چین دانست. همچنین قزاقستان عضو سازمان‌های مختلف از جمله سازمان‌های اقتصادی منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین سازمان تجارت جهانی (WHO) است.

جالب است بدانید که ایران حدود 150 شرکت بازرگانی و تجاری در قزاقستان تاسیس کرده است و کالاهای خوراکی تنها 9 درصد در صادرات به قزاقستان موثر هستند و بیشترین میزان سهم در صادرات ایران متعلق به میوه‌ها و سایر مواد صادراتی است.

موانع و مشکلات صادرات به قزاقستان چیست؟

اگرچه قزاقستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقتصادی خود بازاری جذاب برای تجار ایرانی است، اما صادرات به این کشور با چالش‌ها و موانعی همراه است که آگاهی و برنامه‌ریزی برای غلبه بر آن‌ها ضروری است. در ادامه، مهم‌ترین موانع صادرات به قزاقستان بررسی شده است:

1. مشکلات زیرساختی و حمل‌ونقل

  • فاصله جغرافیایی و هزینه‌های حمل‌ونقل: قزاقستان کشوری محصور در خشکی است و دسترسی به این کشور برای تجار ایرانی عمدتاً از طریق حمل‌ونقل زمینی، ریلی یا دریای خزر ممکن است. با این حال، هزینه‌های بالای حمل‌ونقل دریایی و محدودیت ظرفیت کانتینرها یکی از چالش‌های اصلی است.
  • شبکه حمل‌ونقل داخلی: جاده‌ها و زیرساخت‌های حمل‌ونقل داخلی در برخی مناطق قزاقستان به‌اندازه کافی توسعه نیافته‌اند، که می‌تواند باعث تاخیر در تحویل کالا و افزایش هزینه‌ها شود.

2. مسائل لجستیکی

  • کمبود کانتینر و ظرفیت باربری: رقابت بالا برای دسترسی به کانتینرها، به‌ویژه در دوره‌های اوج تجارت، می‌تواند به افزایش هزینه‌ها و تاخیر در حمل کالا منجر شود.
  • مشکلات حمل ریلی: اگرچه راه‌آهن یکی از مسیرهای مهم برای صادرات به قزاقستان است، تفاوت استانداردهای ریلی (مانند عرض ریل) میان ایران و قزاقستان می‌تواند به افزایش هزینه‌های تخلیه و بارگیری مجدد منجر شود.

3. موانع گمرکی و اداری

  • بوروکراسی پیچیده: فرآیندهای گمرکی در قزاقستان ممکن است زمان‌بر و پیچیده باشد، به‌ویژه برای تجار ناآشنا با قوانین گمرکی این کشور.
  • قوانین سخت‌گیرانه در مورد برخی کالاها: برخی محصولات نیاز به مجوزهای خاص یا انطباق با استانداردهای بهداشتی و ایمنی قزاقستان دارند که می‌تواند روند صادرات را پیچیده کند.

4. شناخت ناکافی از بازار

  • کمبود اطلاعات بازار: عدم شناخت کافی از نیازهای بازار قزاقستان، رقابت موجود و فرهنگ مصرف‌کنندگان می‌تواند منجر به انتخاب اشتباه محصول یا استراتژی‌های بازاریابی نامناسب شود.
  • رقابت با کشورهای همسایه: حضور کشورهای قدرتمند مانند چین و روسیه به‌عنوان رقبا در بازار قزاقستان، رقابت را برای محصولات ایرانی دشوار می‌کند.

5. چالش‌های فرهنگی و زبانی

  • تفاوت‌های زبانی و فرهنگی: زبان رسمی قزاقستان، قزاقی و روسی است. عدم تسلط به این زبان‌ها می‌تواند ارتباطات تجاری و مذاکرات را پیچیده کند.
  • نیاز به روابط شخصی قوی: در بسیاری از موارد، تجارت در قزاقستان بر پایه روابط شخصی و اعتماد انجام می‌شود، و این امر می‌تواند برای شرکت‌های تازه‌وارد چالش‌برانگیز باشد.

6. ریسک‌های اقتصادی و سیاسی

  • نوسانات اقتصادی: وابستگی قزاقستان به صادرات منابع طبیعی (مانند نفت و گاز) این کشور را به نوسانات قیمت جهانی نفت حساس کرده و می‌تواند بر قدرت خرید بازار تأثیر بگذارد.
  • ریسک‌های قانونی و حقوقی: قوانین و مقررات تجاری در قزاقستان گاهی به‌سرعت تغییر می‌کنند و ممکن است برای تجار خارجی پیچیده باشند.

راهکارهای پیشنهادی

  • انجام تحقیقات دقیق بازار پیش از ورود به آن.
  • استفاده از مشاوران محلی یا شرکت‌های بازرگانی با تجربه در قزاقستان.
  • برنامه‌ریزی مناسب برای لجستیک و حمل‌ونقل، و بررسی مسیرهای جایگزین.
  • توجه به برقراری روابط بلندمدت با شرکای محلی.
  • تطبیق محصولات با استانداردها و الزامات قانونی قزاقستان.

توجه به این چالش‌ها و اتخاذ استراتژی‌های مناسب می‌تواند موفقیت صادرات به قزاقستان را تضمین کند و روند تجارت را هموار سازد.

سایر پیشنهادات برای صادرات به قزاقستان

صادرات به قزاقستان به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد آسیای مرکزی فرصت‌های متعددی را برای تجار ایرانی فراهم می‌کند. با توجه به موقعیت جغرافیایی قزاقستان، رشد طبقه متوسط و تقاضای رو به افزایش برای کالاهای باکیفیت، بازار این کشور می‌تواند سکویی برای رشد صادرات ایران باشد. در ادامه به برخی از حوزه‌های پیشنهادی و فرصت‌های اقتصادی برای صادرات به قزاقستان اشاره می‌کنیم:

1. صنعت خودروسازی و قطعات خودرو

با توجه به فعالیت صنعت خودروسازی در هر دو کشور ایران و قزاقستان، صادرات قطعات خودرو و همکاری در مونتاژ خودرو یکی از زمینه‌های مناسب برای تجار ایرانی است. قزاقستان به‌دنبال توسعه زیرساخت‌های صنعتی خود بوده و نیاز به واردات قطعات با کیفیت و مقرون‌به‌صرفه دارد که ایران می‌تواند این نیاز را تأمین کند.

2. صادرات مصالح ساختمانی و خدمات مهندسی

قزاقستان به‌دلیل رشد ساخت‌وساز در مناطق شهری و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مسکونی و تجاری، نیازمند مصالح ساختمانی مانند سیمان، کاشی، سرامیک و فولاد است. همچنین، ارائه خدمات مهندسی و معماری می‌تواند بازار جدیدی برای شرکت‌های ایرانی ایجاد کند. تأسیس شرکت‌های مهندسی و عمران در قزاقستان و همکاری در پروژه‌های زیرساختی می‌تواند زمینه رشد روابط تجاری باشد.

3. محصولات دارویی و بهداشتی

بازار دارویی قزاقستان با رشد تقاضای داخلی روبه‌رو است و فرصت مناسبی برای شرکت‌های دارویی ایرانی فراهم می‌کند. صادرات دارو، مواد اولیه دارویی و محصولات بهداشتی باکیفیت می‌تواند علاوه بر سودآوری، جایگاه ایران را در این بازار تثبیت کند. دریافت گواهی‌های انطباق و همکاری با توزیع‌کنندگان محلی از نکات کلیدی برای موفقیت در این زمینه است.

4. صادرات محصولات خوراکی و کشاورزی

قزاقستان به‌دلیل آب‌وهوای سرد و محدودیت تولید برخی محصولات کشاورزی، به واردات مواد غذایی و محصولات کشاورزی وابسته است. میوه‌های خشک، خرما، محصولات لبنی، صیفی‌جات و دیگر مواد غذایی باکیفیت ایرانی می‌توانند جایگاه مناسبی در این بازار داشته باشند. توجه به کیفیت، بسته‌بندی مناسب و رعایت استانداردهای بهداشتی از عوامل مهم در موفقیت صادرات این محصولات است.

5. محصولات شیمیایی و صنعتی

نیاز قزاقستان به واردات مواد شیمیایی و صنعتی از جمله لاستیک، پلیمرها، رنگ و مواد اولیه برای صنایع مختلف، فرصت مناسبی برای شرکت‌های ایرانی ایجاد کرده است. صادرات این محصولات به‌ویژه با توجه به رشد صنعت قزاقستان در حوزه‌های مختلف، می‌تواند سودآوری بالایی به همراه داشته باشد.

6. محصولات آرایشی و بهداشتی

بازار محصولات آرایشی و بهداشتی در قزاقستان با توجه به رشد جمعیت طبقه متوسط و تغییرات سبک زندگی در حال گسترش است. صادرات شامپو، صابون، عطر و ادکلن و دیگر محصولات آرایشی ایرانی با بسته‌بندی جذاب و کیفیت رقابتی می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در این بازار ایجاد کند.

7. توسعه همکاری‌های لجستیکی و سرمایه‌گذاری مشترک

برای کاهش موانع حمل‌ونقل و هزینه‌های لجستیکی، ایجاد سرمایه‌گذاری مشترک در زمینه توسعه پایانه‌های لجستیکی، انبارهای ذخیره کالا و مراکز توزیع در قزاقستان می‌تواند گامی مؤثر برای تسهیل تجارت باشد.

نکات پایانی

برای موفقیت در صادرات به قزاقستان، توجه به کیفیت محصولات، انطباق با استانداردهای این کشور و استفاده از شبکه‌های توزیع محلی اهمیت ویژه‌ای دارد. علاوه بر این، بهره‌گیری از ظرفیت‌های بازارهای منطقه‌ای و ایجاد روابط تجاری پایدار می‌تواند باعث تقویت جایگاه ایران در بازار قزاقستان شود.

افزایش تقاضا مردم قزاقستان برای کالا خارجی با کیفیت

سخن پایانی: صادرات به قزاقستان، پلی به سوی بازارهای اوراسیا

قزاقستان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای آسیای مرکزی، با موقعیت استراتژیک خود و بهره‌گیری از منابع طبیعی غنی، بازاری جذاب و قابل گسترش برای تجار و سرمایه‌گذاران بین‌المللی است. این کشور با توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک، توانسته جایگاه خود را به‌عنوان یک مرکز ترانزیتی کلیدی در منطقه تقویت کند. از سوی دیگر، رشد طبقه متوسط و افزایش تقاضا برای محصولات باکیفیت، فرصت‌های جدیدی را برای صادرکنندگان فراهم کرده است.

با این حال، چالش‌هایی مانند وابستگی به صنعت نفت و گاز، رقابت با کشورهای قدرتمند همسایه، و پیچیدگی‌های لجستیکی و گمرکی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و آگاهی از بازار است. ایران، با توجه به نزدیکی جغرافیایی و روابط سیاسی مثبت، می‌تواند از این فرصت برای افزایش صادرات خود در حوزه‌های مختلف، از جمله مواد غذایی، دارویی، صنعتی و کشاورزی بهره‌برداری کند.

در نهایت، قزاقستان نه‌تنها بازاری با پتانسیل بالا برای کالاهای ایرانی است، بلکه پلی برای دسترسی به بازارهای بزرگ‌تر مانند روسیه، چین و اروپا نیز به شمار می‌آید. برای موفقیت در این مسیر، شناخت دقیق بازار، انطباق با استانداردهای محلی و ایجاد روابط تجاری بلندمدت ضروری است. اکنون زمان مناسبی برای گسترش فعالیت‌های صادراتی به این کشور و استفاده از فرصت‌های اقتصادی قزاقستان است.

صادرات به قزاقستان و سایر بازارهای جهانی با زومین بازار

زومین بازار همراه شما در مسیر صادرات به قزاقستان و سایر بازارهای بین المللی است! با خدمات حرفه‌ای ما، صادراتی مطمئن و موفق را تجربه کنید:

  • دوره جامع صادرات: آموزش گام‌به‌گام شناسایی بازارهای هدف، قوانین گمرکی و مدیریت صادرات، مناسب برای تازه‌کارها و حرفه‌ای‌ها. (اطلاعات بیشتر: دوره جامع صادرات)
  • مشاوره بازرگانی: دریافت راهکارهای تخصصی برای کاهش ریسک و حل چالش‌های گمرکی و لجستیکی. اطلاعات بیشتر: مشاوره بازرگانی بین الملل)
  • صادرات محصول شما: ما بهترین مسیر صادرات محصول شما به قزاقستان را از شناسایی بازار تا ترخیص کالا مدیریت می‌کنیم. اطلاعات بیشتر: صادرات محصول شما)
  • کوچینگ تجارت بین‌الملل: همراهی گام‌به‌گام برای یادگیری مهارت‌های صادراتی و توسعه کسب‌وکار جهانی. (اطلاعات بیشتر: کوچینگ تجارت بین الملل)

بنر نظرات شرکت گنندگان دوره های زومین بازار

ادامه مسیر مطالعه…

اگر به موضوع صادرات علاقه‌مندید و می‌خواهید دانش خود را در این زمینه گسترش دهید، مقالات زیر می‌توانند راهنمایی جامع و کاربردی برای شما باشند:

برای دسترسی به این مقالات، روی عنوان مورد نظر کلیک کنید و قدم‌های بعدی را برای موفقیت در صادرات بردارید. در انتها امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. لطفا سوالات و نظرات خود را در بخش دیدگاه‌های همین نوشته بیان کنید.

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *