صادرات به عراق

آخرین بروزرسانی در: 1403/08/09

صادرات به عراق در سال های اخیر و حتی زیر سایه سنگین تحریم های بانکی کشور همواره در جریان بوده است. صادرات ایران به این کشور مسلمان و همسایه غربی خود، به دلیل نیاز شدید عراق به زیرساخت ها و محصولات مصرفی هر روز مورد توجه تعداد بیشتری از تجار کشورمان قرار میگیرد. در این مطلب از سایت زومین بازار با نکات و شرایط صادرات به عراق آشنا می‌شویم. در این مقاله موارد زیر را بررسی میکنیم:

• آمارهای اقتصادی عراق که پیش از شروع صادرات به عراق باید بدانید
• وضعیت فرهنگی، جغرافیایی، جمعیت شناسی و … عراق
• آمار صادرات کالاهای مختلف به عراق از کشورهای دیگر
• آمار صادرات عراق به کشورهای جهان
• وضعیت فعلی تجارت ایران و عراق
• کالاهای مجاز برای صادرات به عراق کدامند؟
• کالاهای ممنوعه صادراتی به عراق کدامند؟
• پتانسیل صادرات بهترین کالاهای ایرانی به عراق چیست؟
• چه کالاهایی به عراق صادر کنیم؟

آنچه بازرگانان باید پیش از شروع صادرات به عراق بدانند

اقتصاد عراق از دیرباز اقتصادی وابسته به نفت بوده است، چنان‌که بیش از 99.7 درصد از درآمدهای این کشور به این حوزه تعلق دارد. پس از نفت حوزه کشاورزی توانسته است طی چند سال اخیر و با برخی اصلاحات در زیرساخت‌ها رشد کند و در زمینه صادرات غیر نفتی نیز رتبه اول به صادرات خرما تعلق دارد. کشور عراق طی سی سال گذشته جنگ‌های گوناگونی را پشت سر گذاشته است که باعث نابودی بسیاری از زیرساخت‌ها و صنایع این کشور شده است. برخی از اطلاعات اقتصادی، فرهنگی و جمعیتی کشور عراق را با هم مرور می‌کنیم:

اطلاعات اقنصادی و تجاری عراق

• میزان کل صادرات: 65 میلیارد دلار
• میزان کل واردات: 34 میلیارد دلار
• نرخ رشد تولیدات صنعتی: 0.7 درصد
• حجم کل تجارت: 96.4 میلیارد دلار
• تراز تجاری: 30 میلیارد دلار
• تولید ناخالص داخلی: 192 میلیارد دلار
• ذخیره ارزی و طلا: 47 میلیارد دلار
• رشد تولید ناخالص داخلی: 4 درصد
• سرانه تولید ناخالص داخلی: 5510 دلار
• درآمد سرانه: 17 هزار دلار
• نرخ بیکاری: 8.14 درصد

اطلاعات فرهنگی، جغرافیایی و جمعیتی عراق

• جمعیت: 40 میلیون نفر
• 80% عرب ها
• 15% کوردها
• 5% ترکمن ها، آشوریان و …
• 67% شیعه
• 30% سنی
• 3% مسیحی و سایر ادیان
• دارای 18 استان
• پایتخت: بغداد
• استانهای مهم: اربیل، دهوک، سلیمانیه، بغداد، بصره، کرکوک، بابل، نجف، نینوا و …
• زبانهای رایج: عربی و کردی
• سایر زبانها: ترکی، کلدانی، ارمنی، آشوری و …
• آب و هوا عمدتا خشک و صحرایی (به جز مناطق کوهستانی شمال کشور)
• دارای تابستان های خشک و گرم (40 تا 48 درجه سلسیوس)
• دارای زمستانهای خنک و گاه سرد (2 تا 21 درجه سلسیوس)

آمار عمده صادرات عراق به کشورهای جهان

بر اساس آمار سال 2020 میزان صادرات کشور عراق به سایر کشورهای جهان در سطح 65,484,012,000 دلار یعنی چیزی بالغ بر 65 میلیارد دلار بوده است.

بزرگترین مقاصد صادراتی عراق کشورهای زیر بوده اند:

1. چین 29%
2. هند 24%
3. ترکیه 12%
4. کره جنوبی 6%
5. امریکا 5%
6. ایتالیا 4%
7. یونان 3.5%
8. سنگاپور 2.7%
9. اسپانیا 1.5%
10. چین تایپه 1.2%

مهمترین اقلام صادراتی عراق در سال 2020 کالای زیر بوده است:

1. سوخت های معدنی، روغن های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ مواد قیری؛ معدنی …
2. مروارید طبیعی یا پرورشی، سنگ های قیمتی یا نیمه قیمتی، فلزات گرانبها، فلزات روکش شده …
3. میوه و آجیل خوراکی؛ پوست مرکبات یا خربزه
4. مس و مصنوعات آن
5. آهن و فولاد
6. کشتی ها، قایق ها و سازه های شناور
7. سرب و محصولات آن
8. محصولات شیمیایی متفرقه
9. ماشین آلات، لوازم مکانیکی، راکتورهای هسته ای، بویلرها؛ بخش هایی از آن
10. چرم و پوست خام (به غیر از پوست خز) و چرم

آمار عمده صادرات به کشور عراق (واردات عراق از جهان)

بر اساس آمار سال 2020 میزان واردات کشور عراق از سایر کشورهای جهان در سطح 34,614,424,000 دلار یعنی چیزی بالغ بر 34 میلیارد دلار بوده است.

بزرگترین صادرکنندگان به عراق کشورهای زیر بوده اند:

همانطور که میبینید واردات از چین، ترکیه و هند بیشترین سهم را دارند. اما انتظار میرود که ایران هم اگر نه در میان سه کشور اول، حداقل در میان 10 کشور برتر صادرکننده به عراق باشد. اما متاسفانه نیست! البته بخشی از اطلاعات صادرات به عراق هم قطعا به مجامع بین المللی مخابره و گزارش نمیشود و بصورت پنهان در جریان است.

1. چین 31%
2. ترکیه 26%
3. هند 4.2%
4. آلمان 3%
5. کره جنوبی 2.7%
6. امریکا 2.2%
7. عربستان 1.9%
8. اردن 1.9%
9. ایتالیا 1.8%
10. اوکراین 1.7%

مهمترین اقلام وارداتی عراق در سال 2020 کالای زیر بوده است:

1. ماشین آلات، لوازم مکانیکی، راکتورهای هسته ای، بویلرها؛ بخش هایی از آن
2. ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات آنها؛ ضبط و تولید کننده صدا، تلویزیون. . .
3. وسایل نقلیه غیر از راه آهن یا تراموا و قطعات و لوازم جانبی آنها
4. مصنوعات از آهن یا فولاد
5. پلاستیک و مصنوعات از آن
6. مبلمان؛ ملافه، تشک، تکیه گاه تشک، کوسن و وسایل پر شده مشابه؛ . . .
7. محصولات دارویی
8. آماده سازی غلات، آرد، نشاسته یا شیر؛ محصولات شیرینی پزی
9. مروارید طبیعی یا پرورشی، سنگ های قیمتی یا نیمه قیمتی، فلزات گرانبها، فلزات روکش شده. . .
10. غلات

چگونه عراق به مقصدی برای صادرات کالاهای ایرانی تبدیل شد؟

تجربه یک جنگ هشت ساله نیز نتوانست بین دو ملت ایران و عراق جدایی بیندازد. مدتی بعد از سقوط صدام، روابط اقتصادی و تجاری بین دو کشور از سرگرفته شد و صادرات به عراق بخش مهمی از این روابط بود. سال‌های حضور گروه‌های تروریستی و جنگ داخلی به زیرساخت‌ها و صنایع عراق لطمه زد. این مساله نیز باعث شد بازرگانان ایرانی بتوانند محصولات گوناگونی را از مواد اولیه تا کالاهای گوناگون به عراق صادر کنند. صادرات به این کشور همسایه غربی ایران سودآور است ولی بازرگانان باید با شرایط این صادرات آشنا باشند و با آگاهی کامل و هوشمندی وارد این عرصه شوند.

تنوع حوزه‌های همکاری اقتصادی ایران و عراق

حوزه‌های همکاری‌ اقتصادی ایران با عراق بسیار گسترده است که در سه گروه‌ انرژی، تجارت غیر نفتی مانند: مواد غذایی، مصالح و منسوجات و صادرات خدمات فنی-مهندسی، ترانزیت و گردشگری قرار می‌گیرند. ایران همچنین کوتاه‌ترین و پایدارترین مسیر ترانزیت برای عراق است. در میان این حوزه‌ها سه بخش جهت صادرات به عراق می‌تواند مورد توجه بازرگانان و فعالان اقتصادی باشد:

1. صادرات برخی مواد اولیه مشتق از نفت برای صنایع عراق
2. صادرات مواد اولیه و کالاهای تولیدی خارج از حوزه محصولات نفت و پتروشیمی
3. صادرات انواع خدمات به عراق

شرایط کنونی صادرات ایران به عراق

شیوع کرونا در ابتدا کابوسی برای همه مشاغل و نیز فعالیت‌های تجاری از جمله در حوزه بازرگانی بود. اوج‌گیری کرونا در سال ۹۹ باعث شد مرزهای دو کشور به مدت چندین ماه به روی کالاهای صادراتی و وارداتی بسته باشند. با این وجود پس از فروکش کردن همه‌گیری کرونا و کنترل شرایط، فعالیت‌های بازرگانی به‌طور چشمگیری افزایش یافت و عراق بار دیگر دومین شریک صادراتی ایران شد.

رشد 15 درصدی صادرات ایران به دومین شریک تجاری خود در شرایط تحریم و کرونا

بنابر اطلاعات سازمان گمرگ، صادرات به عراق طی هشت ماه نخست سال ۱۴۰۰ بیش از 15 درصد نسبت به مدت مشابه در سال ۱۳۹۹ رشد داشته است. بازرگانان ایرانی از ابتدای سال تا پایان ماه آبان، کالا و مواد اولیه داخلی را به ارزش بیش از 6 میلیارد و 100 میلیون دلار به عراق صادر کرده‌اند.

آمار صادرات ایران به عراق در سال های گذشته

• سال 99 به میزان 7 میلیارد و 437 میلیون دلار
• سال 98 به میزان 8 میلیارد و 403 میلیون دلار
• سال 97 به میزان 8 میلیارد و 926 میلیون دلار
• سال 96 به میزان 6 میلیارد و 543 میلیون دلار
• سال 95 به میزان 6 میلیارد و 131 میلیون دلار

چرا عراق از بهترین مقصدهای صادرات از ایران است؟

عراق یکی از بهترین بازارها صادراتی در دنیا به‌ ویژه برای بازرگانان ایرانی است. این کشور به دلیل ضعف زیرساخت ها و امکانات اولیه، سالیانه ده ها میلیارد دلار انواع کالاها و خدمات را وارد کرده است. صادرات کالا و خدمات به عراق از سایر کشورهای جهان، علاوه بر بازار پر مصرف داخلی آن کشور، عمدتا در زمینه‌های بازسازی و توانمندسازی زیر ساخت ها و خدمات فنی و مهندسی هزینه می‌شود. با برخی از مزایای صادرات کالا از ایران به عراق آشنا می‌شویم.

عراق یک بازار بکر است

شکی نیست که ایران در بازار صادراتی عراق تنها نیست و ما با رقبایی مانند چین و ترکیه روبه‌رو هستیم. اما فقط این دو کشور صادرکنندگان اصلی به عراق هستند و سایر کشورها سهم وسیعی از صدور کالا و خدمات به عراق ندارند. بیشتر کشورهای دنیا اطلاعات چندانی درباره شرایط فعلی اقتصاد عراق نداشته و آن را با خاطرات جنگ‌های اخیر عراق و گروه‌های تروریستی به یاد می‌آورند. همچنین بسیاری از بازرگانان خارجی در زمینه اخذ ویزا از عراق نیز با مشکلات مختلفی روبه‌رو می‌شوند.

وجود معابر گمرکی و بازارچه‌های مرزی گوناگون

دو کشور ایران و عراق دارای ۱۴۵۰ کیلومتر مرز مشترک هستند که در زمینه بازرگانی یک مزیت بی‌نظیر است. همچنین در طول این مرزها ۱۷ معبر گمرکی و بازارچه مرزی قرار دارد که از آن‌ها برای مبادله کالا بین دو کشور استفاده می‌شود. این درحالی است که بسیاری از کشورها اغلب فقط از طریق بندر ام‌القصر در استان بصره در جنوب عراق به بازار عراق دسترسی دارند و همسایگان دیگر عراق نیز فقط یک یا دو گمرک در مرزهای مشترک با این کشور دارند. صادرات انواع کالا از ایران به منطقه کردستان عراق عموما از مرزهای شمالی مانند: حاجی‌ عمران و پرویزخان و صادرات به جنوب عراق از مرزهای جنوبی مانند: مهران و شلمچه انجام می‌شود.

مهمترین مسیرهای گمرکی برای صدور کالا به عراق

پر اهمیت ترین گمرکات مرزی ایران و عراق عبارتند از:

• گمرک باشماق در مریوان
• گمرک خسروی در قصرشیرین
• گمرک تمرچین در پیرانشهر
• گمرک پرویزخان در قصرشیرین
• گمرک مهران در ایلام
• گمرک اروندکنار
• گمرک بازرگانی
• گمرک شلمچه

نزدیکی فرهنگی و مذهبی مردم دو کشور

از جمعیت ۴۰ میلیونی عراق هم ۷۰ درصد آن‌ها شیعه هستند و تمایل به تجارت با ایران دارند. تولیدات پوشاک ما منطبق با سلیقه عراقی هاست؛ که جزو مزایا محسوب می‌شود. کشور عراق ۱۸ استان دارد که بیشترین جمعیت با رقم ۸ میلیونی مربوط به پایتخت این کشور است. تمرکز خرید و فروش و مصرف و رونق اقتصادی نیز در بغداد و استان‌های جنوبی بوده که اکثرا شیعه هستند.

رقابت و قوانین باعث افزایش کیفیت کالاهای صادراتی شده است

صادرات کالاهای ایرانی به عراق در کل نسبت به صادرات به بسیاری از کشورهای دنیا آسان‌تر است، با این حال این کشور نیز قوانینی وضع کرده است که باعث تلاش بیشتر تولیدکنندگان ایرانی و شرکت‌ها برای افزایش کیفیت کالاهای صادراتی شده است. همین تلاش در زمینه رقابت در بازار عراق نیز وجود دارد. از جمله این قوانین می‌توان به قوانین بررسی کیفیت کالا، رعایت استانداردهای بسته‌بندی و کسب برخی مجوزها اشاره کرد.

ریسک‌‌های صادرات به عراق را بشناسید

صادرات به عراق علاوه‌بر مزایای خود دارای ریسک‌هایی نیز هست. از یک سو شرایط سیاسی و امنیتی در عراق همواره شکننده است و از سوی دیگر، نیروهای سیاسی و نظامی ایرانی همواره در تلاش برای کمک به شرایط امنیتی در مرز و داخل مرزهای عراق هستند. نکته دوم وجود بازار رقابتی است و بازرگانان باید تلاش کنند با بازرگانان کشورهای چین و ترکیه رقابت کنند. نکته سوم نیز برخی کارشکنی‌های شرکت‌ها و نیروهای آمریکایی در زمینه پرداخت‌های ارزی است. بنابراین بازرگانان باید همه شرایط را از پیش بسنجند و در این زمینه آگاهانه قدم بردارند.

عمده مشکلات و خطرات در مسیر صادرات کالا به عراق

1. قوانین و مقررات دست و پا گیر داخلی کشور خودمان
2. عدم آشنایی تجار ایرانی با ویژگی های بازارهای عراق (فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و …)
3. برخی مشکلات و خطرات امنیتی عراق
4. عدم یکپارچگی و هماهنگی قوانین و مقررات عراق و اقلیم کردستان

مهم‌ترین مجوزها و مراحل صادرات به عراق

قبل از بررسی مجوزها، اجازه بدهید نکته مهمی را به شما بگوییم. صادرات به عراق می‌تواند قدمی بزرگ برای بازرگانان و شرکت‌های ایرانی باشد؛ زیرا یک فعالیت صادراتی بسیار سودآور است. با این حال این نوع از صادرات نیز نیازمند آموزش تخصصی، مطالعه طی مراحل، گردآوری مدارک و کسب برخی مجوزها است. پیشنهاد میکنیم برای موفقیت در صادرات به عراق، از محتوای آموزشی تخصصی ما در سایت زومین بازار تحت عنوان دوره صادرات استفاده کنید.

درحال حاضر سازمان مرکزی استاندارد و کنترل کیفی عراق برای پیش‌گیری از چالش‌های تجاری، مجوز واردات به عراق را به بازرگانان ایرانی براساس برخی دستورالعمل‌ها می‌دهد. بنابراین بازرگانان باید اسناد تجاری رسمی داشته باشند. اجازه بازرسی، تطبیق کالا و نمونه‌گیری از کالاها برخی از اموری است که این سازمان برعهده دارد. برخی از مجوزها و مراحل دیگری که بازرگانان باید با آن‌ها آشنایی داشته باشند عبارتند از:

• تمامی کالاهای صادراتی به عراق باید دارای برچسب دو زبانه انگلیسی و عربی باشند
• محموله‌های صادراتی باید با استانداردها و شرایط فنی در عراق هماهنگی داشته باشند
• مجوز تطبیق کالا با استانداردها در عراق باید دریافت شود
• تاییدیه بازرسی و دریافت مجوز صادراتی COC از دو شرکت بازرسی SGS برای کردستان عراق و بیرو وریتاس BV برای مناطق جنوبی و مرکزی عراق ضرورت دارد
• اسناد بازرگانی از جمله فاکتور فروش وگواهی مبدا باید به زبان انگلیسی و عربی باشند
• پروانه بهداشت ارائه شده از سوی سازمان نظارت بر سلامت برای مواد غذایی ضرورت دارد
• کالاها باید دارای تاییدیه سازمان استاندارد و گواهی استاندارد محیط زیست باشند
• بسته‌بندی کالاها باید مطابق با استاندارد و حمل‌ونقل نیز همراه با مدارک بیمه باشد
• دریافت کارت بازرگانی به نام صادرکننده ضرورت دارد
• اگر چند نوع کالا صادر می‌کنید باید پکینگ لیست داشته باشید
• تاریخ تولید و انقضا تنها به زبان انگلیسی و تاریخ میلادی باشد

چه کالاهایی برای صادرات به عراق مناسب هستند؟

کالاهایی برای صادرات به عراق مناسب هستند که بیشترین نیاز بازار برای آن‌ها وجود دارد. بنابراین بازرگانان حتما باید با قواعد تحقیق بازار مقصد آشنا باشند. اگر روشهای مدرن تحقیقات بازار آنلاین را نمیشناسید، پیشنهاد میکنیم حتما از محتوای آموزشی ما تحت عنوان دوره تحقیقات بازار بین الملل استفاده کنید.

پتانسیل صادرات محصولات ایرانی به عراق

در جدول زیر بهترین محصولات ایران برای صادرات به عراق را مشاهده میکنید:

در نمودار زیر پر پتانسیل ترین کالاهای ایرانی جهت صادرات به عراق را مشاهده میکنید:

بطور کلی میتوان گفت که کشور عراق تقریبا به هرنوع کالایی جز نفت و خرما نیاز دارد. بیشترین محصولاتی که از ایران به عراق صادر می‌شوند در این گروه‌ها قرار دارند:

• میوه، صیفی‌جات و سبزیجات
• کالاهای پزشکی
• ماشین‌آلات و قطعات صنعتی
• مواد اولیه صنایع مختلف
• محصولات پلاستیکی
• انواع پوشاک
• فرش و موکت
• لوازم و تجهیزات ساختمانی
• تجهیزات خانه و آشپزخانه
• مواد شوینده و بهداشتی
• دارو و تجهیزات پزشکی
• مبلمان و دکوراسیون خانه و آشپزخانه
• مواد غذایی و صنایع مرتبط
• کالاهای مرتبط با بخش کشاورزی

فهرست کالاهای مجاز برای صادرات به عراق

بر اساس قوانین گمرکی 850 نوع کالا دارای مجوز صادرات به عراق هستند. فهرست کالاهای مورد تقاضا و در عین حال مجاز که امکان صادرات آن‌ها به عراق بدون مجوزهای ویژه وجود دارد، فهرستی بسیار طولانی است. با این حال برخی از این کالاها را با هم مرور می‌کنیم:

• محصولات کشاورزی سبزیجات و انواع میوه‌ها، توتون و تنباکو، چای و دانه‌های روغنی
• محصولات غذایی محصولات لبنی، تخم پرندگان، روغن‌های حیوانی، قهوه، ادویه، کاکائو، شیرینی‌جات، نوشابه و محصولات صنعت آردسازی
• انواع حیوانات زنده دام و طیور و آبزیان
• کالاهای برقی و مکانیکی ابزارآلات، انواع ماشین‌آلات و وسایل برقی
• کالاهای معدنی گوگرد، گچ، آهک، سوخت‌های معدنی، شیشه و فلزات گرانبها
• مواد اولیه صنایع مواد پلاستیکی، محصولات عطرسازی و رنگ‌رزی
• کالاهای مصرفی فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی، محصولات حصیربافی، محصولات چرمی، کیف و کفش، انواع پارچه و پوشاک، انواع لوازم خانگی و آشپزخانه، مبلمان، اسباب‌بازی و لوازم ورزشی

کالاهای ممنوع برای صادرات به عراق

در حال حاضر 60 کالا در فهرست کالاهای ممنوعه و کالاهای دارای شرایط خاص برای صادرات به عراق قرار دارند؛

• مواد شیمایی و گازها
• انواع کود و کلر نیاز به موافقت‌های ویژه دارند
• داروها باید مطابق با مصوبه‌های ویژه وزارت بهداشت وارد عراق شوند
• انواع سیمان به‌غیر از سیمان سفید برای صادرات به عراق ممنوع اعلام شده‌اند
• روغن خودرو، آهک و لباس نظامی نیز از دیگر کالاهای ممنوع برای صادرات به عراق هستند.

جمع بندی: صادرات موفق به عراق با بهره‌مندی از آموزش‌های به‌ روز بازرگانی

خوب همانطور که در ابتدای مقاله قول دادیم، اطلاعات جامع و کاملی در خصوص صادرات انواع کالا و خدمات به کشور عراق در اختیارتان گذاشتیم. اکنون میتوانید با ارزیابی توان صادراتی خودتان و پتانسیلهای صادرات به عراق به یک نتیجه گیری دقیق و صحیح برسید. در ارزیابی خود، هم نقاط قوت و هم نقاط ضعف را در نظر بگیرید. بطور کلی بازار صادراتی عراق یک بازار بسیار جذاب و پرسود است اما ریسک های مخصوص به خودش را هم دارد.

صادرات کالا یکی از سودآورترین فعالیت‌های تجاری در سراسر دنیا است. صادرات به عراق نیز همچنین به‌دلایلی مانند: وجود معابر مرزی، گمرکات بسیار و نزدیکی فرهنگی مردم دو کشور و امکان حمل‌ونقل آسان کالا به عراق یک فرصت ویژه برای بازرگانان است. با این حال این نوع از صادرات نیز مانند تمامی انواع صادرات کالا به کشورهای خارجی نیازمند آگاهی‌های بسیار و بهره مندی از آموزش های به روز است.

بزرگترین مانع شما در صادرات به عراق نداشتن دانش و تخصص کافی است

بازرگانان برای موفقیت در صادرات کالا به عراق باید با روش‌های تحقیق بازار، بازاریابی صادراتی، مراحل تدوین استراتژی صادرات، مشتری یابی خارجی، لجستیک بازرگانی، روندهای دریافت اخذ مجوزها، گردآوری مدارک مورد نیاز و قوانین گمرکی آشنایی کافی داشته باشند. همه این مهارتها را میتوانید با یک آموزش جامع تخصصی و کاربردی بدست آورید. پیشنهاد ما دوره صادرات و واردات زومین بازار است.

ادامه مسیر مطالعه…

این پنج مقاله نیز میتواند برای شما جذاب باشد: صادرات به امارات، صادرات به ترکیه، صادرات به ارمنستان، صادرات به قطر و صادرات به چین

در پایان لطفا سوالات و نظرات خود را در بخش دیدگاه ها بیان کنید.